Vì sao vốn tái canh cà phê chững lại

	Hiệu quả từ tín dụng tam nông
	Tín dụng tam nông đi trước đầu tư công
	Tín dụng tam nông vẫn là điểm nhấn chính sách

Mặc dù có nhiều cơ chế chính sách, đặc biệt là chính sách về nguồn vốn cho vay với lãi suất ưu đãi để hỗ trợ bà con khu vực Tây Nguyên thực hiện tái canh cà phê, nhưng người nông dân và DN lại tỏ ra không mấy mặn mà.

Nhiều rào cản tiếp cận ưu đãi

Theo Đề án tái canh cà phê các tỉnh vùng Tây Nguyên, giai đoạn 2014-2020 cần trồng tái canh và ghép cải tạo khoảng 120 nghìn ha, trong đó tái canh 90 nghìn ha, ghép cải tạo 30 ha. Cụ thể: Lâm Đồng 45.600 ha (tái canh 22.600 ha, ghép cải tạo 23 nghìn ha), Đắk Lắk 29.600 ha (tái canh 27.600 ha, ghép cải tạo 2.000 ha), Đắk Nông 24.500 ha (tái canh 22 nghìn ha, ghép cải tạo 2.500 ha), Gia Lai 17.800 ha (tái canh 15.300 ha, ghép cải tạo 2.500 ha), Kon Tum tái canh 2.500 ha.

Điều kiện để tái canh cần có xét nghiệm đất và nguồn giống cây trồng phải được các cơ quan trực thuộc Bộ hoặc Sở NN&PTNN công nhận

Cùng các tỉnh khác trong vùng, với tổng diện tích cà phê trên địa bàn toàn tỉnh gần 80 nghìn ha, Gia Lai hiện đang đẩy mạnh việc triển khai tái canh đến bà con nông dân nhằm mang lại sự phát triển bền vững cho cây cà phê. Agribank chi nhánh tỉnh Gia Lai là một trong số ít NH đã thực hiện triển khai cho vay tái canh cây cà phê từ năm 2013.

Đến cuối năm 2014 khi Thủ tướng Chính phủ chính thức có chủ trương và NHNN có văn bản hướng dẫn việc cho vay ưu đãi tái canh cây cà phê thì Agribank chi nhánh Gia Lai cũng đã chủ động tổ chức nhiều cuộc hội nghị, hội thảo nhằm triển khai đẩy mạnh việc cho vay này.

Giám đốc Agribank Gia Lai Phan Tiến Thu cho biết, từ khi chương trình được thực hiện, NH luôn sẵn sàng nguồn vốn cho vay tái canh cây cà phê với mức lãi suất ưu đãi thấp hơn nhiều so với lãi suất thị trường (lãi suất cho vay năm 2016 là 6,5%/năm). Người dân được vay tối đa 150 triệu đồng/ha cà phê. Sau năm thứ 4 mới bắt đầu trả lãi và thời hạn cho vay kéo dài 8 năm. Tuy nhiên, thực tế ở địa phương, nguồn vốn vay từ chương trình này được giải ngân rất ít. Đến cuối năm 2015 mới cho vay được hơn 14,7 tỷ đồng.

Trao đổi cụ thể hơn đối với cho vay tái canh cà phê, theo ông Thu, chương trình này triển khai tương đối tốt tại các DN, công ty cà phê bởi họ tuân thủ nghiêm ngặt quy trình luân canh. Nhưng riêng đối với các hộ nông dân thì việc này lại khá khó khăn do họ không đủ kiên trì, cụ thể như việc để đất "nằm im" trong hai năm.

Sự không kiên trì cũng xuất phát từ quy trình tái canh mà Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNN) ban hành: người dân phải luân canh đất, trồng đậu, bắp,… để cải tạo đất hai năm sau khi phá bỏ cây cà phê thì mới được vay vốn.

Theo tính toán của các hộ nông dân, hai năm cải tạo đất cộng với ba năm chăm sóc thì tổng cộng họ phải chờ ít nhất năm năm sau mới có thu hoạch. Do đó, mỗi năm họ sẽ mất nguồn thu khá lớn. Vì vậy, người nông dân thường nóng vội trồng ngay sau khi phá bỏ cây cà phê già cỗi.

Ngoài ra, đại diện lãnh đạo Agribank Gia Lai cũng giải thích một trong những lý do nữa khiến người nông dân không mặn mà với nguồn vốn vay ưu đãi này là do điều kiện để tái canh cần phải có xét nghiệm về tuyến trùng, nấm trong đất và nguồn giống cây trồng phải được các cơ quan trực thuộc Bộ hoặc Sở NN&PTNN các địa phương công nhận. “Mà điều này đối với người nông dân thì rất xa vời”, ông Thu cho biết thêm.

Chung ý kiến, ông Hà Văn Hội (xã Ia Sao, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai) cũng cho rằng, với những quy định về quy trình và điều kiện vay vốn chặt chẽ như vậy thì người dân rất khó để đáp ứng được. Thí dụ như việc phải xét nghiệm đất để xác định tuyến trùng, chứng minh được nguồn gốc xuất xứ của giống cà phê, rồi cần phải có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất…

"Chỉ tính riêng thời gian thực hiện công đoạn xét nghiệm đất đã mất khoảng vài tháng. Rồi từ trước tới nay chúng tôi chủ yếu là tự ươm giống thì nay phải chứng minh nguồn gốc. Chưa kể, việc để trống vườn một thời gian khoảng hai năm không có thu nhập gì, trong khi hiện nay giá cà phê đang xuống rất thấp, chúng tôi cảm thấy khá lo lắng cho việc trả nợ sau này", ông Hội phân vân.

Không gặp khó khăn như những hộ nông dân trong vấn đề tiếp cận vốn bởi việc tuân thủ nghiêm ngặt theo đúng quy trình, Công ty cà phê Ia Sao 1 (xã Ia Sao, huyện Ia Grai) với sự hỗ trợ từ phía Agribank mới đây cũng đã ký vay 39 tỷ đồng để tái canh 200 ha cà phê giai đoạn 2015 - 2020. Trước đó, Công ty cũng đã làm việc với Agribank Gia Lai và trực tiếp là Agribank chi nhánh Ia Grai để vay 17 tỷ đồng thực hiện tái canh giai đoạn 1 (2011- 2015).

Theo Giám đốc Công ty Nguyễn Hữu Đại, ở giai đoạn 1, công ty đã tái canh gần 200 ha, trong đó gần 130 ha đã đưa vào kinh doanh. Nhưng ông Đại cũng thừa nhận, việc vay vốn tái canh ban đầu không hề đơn giản. Vì, riêng thời gian kiểm tra, đánh giá vườn cây cho đến hoàn tất việc thanh lý đã mất khoảng ba tháng. Tiếp đến cũng mất từng đấy thời gian mới có kết quả xét nghiệm mẫu đất phân tích mật độ tuyến trùng, rồi cải tạo đất để tiến hành luân canh...

Tóm lại, từ khi nhổ bỏ đến khi cải tạo đất hoàn tất mất khoảng ba năm rồi mới đến bước tiến hành trồng mới cà phê, thêm hai năm kiến thiết chăm sóc đất. Tổng cộng, mất năm năm không có thu. Như vậy, nếu vay chương trình tái canh tám năm thì dù đã có bốn năm ân hạn trả nợ gốc và lãi, DN vẫn sẽ khó khăn trong việc trả nợ. Đây chính là lý do khiến các hộ nông dân cũng như DN còn e dè khi quyết định vay vốn tái canh. Và do vậy, công ty cũng đang có kiến nghị được kéo dài thời gian cho vay vốn lên 10 năm.

Cần một cơ chế phù hợp hơn

Cũng giống Gia Lai, tại Đăk Nông, việc cho vay tái canh cà phê cũng đang có dấu hiệu chững lại khi người dân tỏ ra thiếu mặn mà. Lý giải điều này, ngoài những rào cản như đã nêu ở trên thì không ít ý kiến cho rằng còn do những quy định thiếu phù hợp với thực tế. Để vay vốn tái canh cà phê thì thời gian cho vay được quy định tối đa 8 năm đối với trồng mới và 4 năm đối với ghép cải tạo giống. Và việc giải ngân tín dụng được thực hiện theo tiến độ của dự án từ hai đến ba lần.

Tuy nhiên, qua tìm hiểu thực tế hầu hết người dân có nhu cầu vay vốn tái canh cà phê đều yêu cầu giải ngân hết số tiền vay trong một lần. “Một khó khăn khiến việc cho vay tái canh cà phê không được như ý muốn là trong khi người dân muốn vay một lần được giải ngân một lần thì NH lại giải ngân theo tiến độ từ 2-3 lần”, Phó Chủ tịch UBND huyện Đắk Rlấp, tỉnh Đắk Nông Lê Mai Toản cho biết.

Với tổng diện tích cà phê hơn 17 nghìn ha, huyện Đắk Rlấp cũng có kế hoạch tái canh giai đoạn 2010 - 2020 là hơn 4.700 ha, trong đó đến nay đã thực hiện tái canh được 2.700; 98 hộ dân đã tiếp cận được nguồn vốn vay tái canh với số tiền hơn 10 tỷ đồng.

“Như vậy để hoàn thành nốt diện tích tái canh 2000 ha như kế hoạch đã đề ra thì rất mong muốn Agribank đẩy mạnh hơn nữa tiến độ giải ngân cho vay theo chương trình này”, ông Toản nói thêm.

Phó Chủ tịch UBND huyện Đắk Song Lê Viết Sinh cũng cho rằng, nhu cầu vay vốn của người dân là rất lớn, nhưng thực tế diện tích tái canh lại rất ít. Qua khảo sát tại địa phương, nếu ban đầu theo số liệu kê khai đăng ký tái canh của người dân là hơn 3.000 ha thì sau khi kiểm tra con số thực chỉ còn khoảng 500 ha. Bởi lẽ phần lớn diện tích cà phê ở Đắk Song mới trồng từ 15 năm trở lại đây, cây đang phát triển rất tốt nên không đúng theo tiêu chí tái canh là già cỗi, cho năng suất và chất lượng kém...

“Với quy định hạn mức vay tối đa 150 triệu đồng cho một ha, thì người dân ở đây lại chỉ có nhu cầu thực vay tái canh từ 5 đến 7 sào. Tính ra, họ chỉ được vay từ 20 - 30 triệu đồng, trong khi lại phải thực hiện quá nhiều thủ tục để đăng ký theo chương trình. Thế nên họ thà vay theo các chương trình khác dù lãi suất có cao hơn chứ không vay theo chương trình này”, ông Sinh cho biết thêm.

Ngoài ra, còn một lý do khiến việc cho vay tái canh cà phê chững lại là hiện nay, giá cà phê đang xuống rất thấp trong khi cây hồ tiêu lại mang nhiều lợi ích kinh tế cao hơn. Vì vậy việc phá bỏ cây cà phê để trồng lại cây cà phê là một điều rất hiếm gặp ở Đắk Song trong thời điểm hiện nay.