Xuất khẩu thủy sản Việt Nam vượt khó và bứt phá

Tám tháng đầu năm 2025, bức tranh xuất khẩu thủy sản của Việt Nam được điểm tô bằng những gam màu sáng. Kim ngạch đạt hơn 7,15 tỷ USD, tăng 13,5% so với cùng kỳ năm trước. Riêng tháng 8, xuất khẩu đạt 1,07 tỷ USD, tăng 9,4% so với tháng 8/2024. Con số này không chỉ cho thấy sức bật của ngành sau thời gian trầm lắng, mà còn khẳng định khả năng thích ứng của doanh nghiệp Việt trước biến động của thị trường quốc tế.

Nhiều doanh nghiệp trong nước đã ký được hợp đồng xuất khẩu kéo dài tới hết quý I/2026

Nhiều thị trường đã ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng trong tháng 8. Thái Lan nổi lên với mức tăng 32,6%, cho thấy sức hút của thủy sản Việt Nam tại khu vực Đông Nam Á. Tính chung 8 tháng Trung Quốc tiếp tục giữ vị trí số một, chiếm gần 20% tổng kim ngạch, trong khi Hoa Kỳ đứng thứ hai với 17,28%, Nhật Bản 15,17% và Hàn Quốc 7,54%. Đặc biệt, các thị trường mới nổi như Anh, Australia, Canada, Đức và Hà Lan cũng ghi nhận sự gia tăng nhập khẩu, góp phần đa dạng hóa thị trường và giảm sự phụ thuộc vào một số đối tác truyền thống.

Điểm đáng chú ý là nhiều doanh nghiệp trong nước đã ký được hợp đồng xuất khẩu kéo dài tới hết quý I/2026, một tín hiệu đầy lạc quan trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt. Nguồn cung dồi dào, sản phẩm đa dạng và sự chủ động trong khai thác thị trường mới mở ra triển vọng đưa xuất khẩu thủy sản Việt Nam sớm cán mốc 10 tỷ USD. Với những lợi thế này, ngành thủy sản không chỉ hồi phục sau khó khăn mà còn từng bước khẳng định vị thế vững chắc trên bản đồ thương mại quốc tế.

Nếu như tăng trưởng là niềm vui, thì rào cản kỹ thuật lại là thách thức không nhỏ. Thị trường Liên minh châu Âu (EU) hiện là nơi áp dụng hệ thống quy định dày đặc và liên tục thay đổi. Vấn đề thẻ vàng IUU vẫn chưa được gỡ bỏ, khiến thủy sản Việt Nam gặp nhiều bất lợi. Không chỉ vậy, EU mỗi năm ban hành khoảng 180 quy định mới, từ dư lượng thuốc trừ sâu, chất kháng khuẩn đến truy xuất nguồn gốc và chứng nhận an toàn thực phẩm. Đặc biệt, từ quý IV/2025, EU sẽ áp dụng quy định về giới hạn thạch tín vô cơ trong cá và giáp xác, và từ tháng 9/2026 sẽ cấm hoàn toàn việc sử dụng chất kháng khuẩn trong sản phẩm động vật, bao gồm cả thủy sản. Đây là thách thức không nhỏ cho doanh nghiệp Việt trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe.

Tại Hoa Kỳ, khó khăn cũng không kém phần gay gắt. Ngoài các biện pháp thuế đối ứng, Đạo luật Bảo tồn Thú biển (MMPA) sẽ chính thức áp dụng từ 1/1/2026, buộc các quốc gia xuất khẩu thủy sản phải triển khai biện pháp bảo vệ thú biển tương đương với Hoa Kỳ. Hiện Việt Nam mới chỉ được công nhận tương đương một phần trong số 34 quốc gia và vùng lãnh thổ, với 11 nghề khai thác được chấp thuận và 12 nghề chưa đạt yêu cầu. Điều này đồng nghĩa rằng nhiều mặt hàng thủy sản Việt Nam có nguy cơ bị hạn chế tiếp cận thị trường Hoa Kỳ nếu không kịp thời điều chỉnh và nâng cấp hệ thống giám sát cũng như quy trình khai thác.

Thực tế cho thấy, rào cản kỹ thuật ngày càng phức tạp không chỉ là vấn đề của riêng một vài doanh nghiệp, mà là bài toán cấp bách mang tính toàn ngành. Sự thiếu đồng bộ trong quy trình khai thác, nuôi trồng và chế biến nếu không được khắc phục sớm sẽ khiến thủy sản Việt Nam đánh mất lợi thế cạnh tranh vốn có.

Cần tái cơ cấu toàn diện

Trong bối cảnh áp lực ngày càng lớn, ngành thủy sản Việt Nam không còn con đường nào khác ngoài việc tái cơ cấu toàn diện theo hướng xanh, minh bạch và bền vững. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến khẳng định, ngành phải đa dạng hóa đối tượng nuôi, tăng cường phát triển rong tảo biển, nuôi trồng trong lòng hồ, đồng thời kiểm soát chặt chẽ chất lượng giống, thức ăn, thuốc thú y và dịch bệnh. Đây không chỉ là yêu cầu bắt buộc để đáp ứng thị trường khó tính, mà còn là cách duy nhất để đảm bảo phát triển lâu dài.

Các chuyên gia của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) nhấn mạnh rằng, doanh nghiệp cần thay đổi chiến lược cạnh tranh. Thay vì chạy đua về giá, thủy sản Việt Nam cần chinh phục khách hàng bằng chất lượng, sự minh bạch và tính bền vững. Sản phẩm tôm hữu cơ, tôm đạt chứng nhận ASC hay cá tra sinh thái đang là xu hướng được ưa chuộng tại châu Âu. Việc ứng dụng công nghệ blockchain, QR code trong truy xuất nguồn gốc không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế mà còn nâng cao giá trị thương hiệu Việt.

Trong khi đó, các thị trường mới nổi như Trung Đông, Nam Á, châu Phi và Nam Mỹ đang mở ra dư địa tăng trưởng rộng lớn. Đây là những khu vực có nhu cầu thủy sản cao nhưng ít bị ràng buộc bởi các tiêu chuẩn ngặt nghèo như EU hay Mỹ. Nhờ lợi thế về giá cả cạnh tranh và chất lượng ổn định, sản phẩm cá tra, tôm, cá ngừ và nhuyễn thể của Việt Nam ngày càng khẳng định được chỗ đứng tại đây.

Quan trọng hơn, Việt Nam có thể tận dụng các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA, CPTPP hay UKVFTA để mở rộng thị phần và nâng cao năng lực cạnh tranh. Những hiệp định này không chỉ mang lại lợi thế về thuế quan, mà còn tạo động lực để doanh nghiệp cải thiện quy trình sản xuất, nâng cao tiêu chuẩn và xây dựng thương hiệu quốc gia cho thủy sản Việt.

Sự kiên định trong chiến lược phát triển xanh, minh bạch và bền vững sẽ là chìa khóa mở ra tương lai cho thủy sản Việt Nam. Đây không chỉ là giải pháp ngắn hạn để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu, mà còn là con đường dài hạn nhằm xây dựng uy tín thương hiệu Việt trên thị trường quốc tế. Khi các doanh nghiệp chủ động nâng cao chất lượng, ứng dụng công nghệ hiện đại và mở rộng thị trường mới, ngành thủy sản Việt Nam hoàn toàn có thể kỳ vọng đạt mốc 10 tỷ USD xuất khẩu, tiếp tục khẳng định vai trò là một trong những ngành hàng chủ lực đóng góp quan trọng cho nền kinh tế quốc gia.