Xuất khẩu tôm Việt Nam: Cơ hội bứt phá trong thế cân bằng cung - cầu toàn cầu

Áp lực từ thị trường Mỹ và xu hướng tái phân bổ nguồn cung

Mỹ vẫn là thị trường lớn và quan trọng nhất của tôm Việt Nam, song đây cũng là điểm nghẽn lớn nhất trong năm 2025. Theo VASEP, xuất khẩu tôm sang Mỹ trong 9 tháng đầu năm giảm nhẹ so với cùng kỳ do các quy định kiểm soát nhập khẩu ngày càng chặt chẽ, đặc biệt liên quan đến truy xuất nguồn gốc và chứng nhận môi trường. Ngoài ra, tồn kho tôm tại Mỹ vẫn còn cao sau các đợt nhập mạnh từ năm 2024 khiến nhu cầu mới bị chững lại.

Thời điểm quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam giữ giá, mở rộng thị phần và củng cố vị thế ở phân khúc trung và cao cấp

Tuy nhiên, chính sự sụt giảm nguồn cung từ các đối thủ cạnh tranh lại đang mở ra cánh cửa cho Việt Nam. Indonesia là nước xuất khẩu tôm lớn thứ ba thế giới đang bị Mỹ siết chặt kiểm tra an toàn thực phẩm và điều kiện sản xuất, dẫn đến việc tạm thời giảm đơn hàng. Trong khi đó, Ecuador hiện đang là quốc gia dẫn đầu về sản lượng tôm xuất khẩu lại đang dồn phần lớn hàng sang thị trường Trung Quốc do nhu cầu tiêu thụ lớn và chi phí vận chuyển thấp hơn.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký VASEP cho rằng, khi các nguồn cung lớn khác điều chỉnh hướng xuất khẩu, thị trường Nhật Bản, EU và Hàn Quốc trở nên khan hiếm tương đối. Đây là cơ hội quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam giữ giá, mở rộng thị phần và củng cố vị thế ở phân khúc trung và cao cấp. Nếu tận dụng tốt các cơ hội này, kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam trong quý IV có thể duy trì quanh mức 1 tỷ USD, giúp tổng kim ngạch cả năm đạt khoảng từ 3,8 - 4 tỷ USD, tương đương hoặc nhỉnh hơn năm 2024.

Tại các vùng nuôi trọng điểm ở Đồng bằng sông Cửu Long như Cà Mau, Sóc Trăng, Bạc Liêu và Kiên Giang, giá tôm nguyên liệu đang duy trì ổn định ở mức cao. Mức giá này được xem là tích cực trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ tăng vào dịp cuối năm, không chỉ từ xuất khẩu mà cả thị trường nội địa.

Theo các doanh nghiệp chế biến, hiện nguồn cung tôm nguyên liệu giảm do vào thời điểm nghịch vụ, khiến giá được giữ vững. Người nuôi vẫn có lợi nhuận, duy trì tâm lý tái thả vụ mới, giúp các nhà máy chế biến đảm bảo nguồn hàng cho đơn hàng cuối năm và đây là thời điểm xuất khẩu cao điểm nhất trong năm.

Giá tôm trong nước ổn định phản ánh sự cân bằng giữa cung và cầu, đồng thời cho thấy chuỗi sản xuất và chế biến đang dần chuyên nghiệp hơn. Đây là điều kiện quan trọng để ngành tôm Việt Nam duy trì sức cạnh tranh trong bối cảnh quốc tế biến động, ông Nguyễn Quốc Toản, chuyên gia về chuỗi giá trị nông sản nhận định.

Các doanh nghiệp chế biến tại Cà Mau và Sóc Trăng cũng cho biết, việc giá nguyên liệu giữ ở mức hợp lý giúp họ chủ động trong ký kết đơn hàng xuất khẩu cuối năm, đặc biệt là vào các thị trường châu Á và châu Âu – nơi nhu cầu tiêu thụ thủy sản đang tăng trở lại.

Doanh nghiệp tăng tốc đơn hàng và hướng tới thị trường ngách

Ông Lê Văn Quang, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Minh Phú chia sẻ, hiện các nhà nhập khẩu Nhật Bản và Hàn Quốc đang tìm kiếm nguồn cung ổn định, chất lượng cao để thay thế cho Ecuador và Indonesia. Tập đoàn Minh Phú đang đẩy mạnh đơn hàng chế biến sâu, đặc biệt là sản phẩm tôm hấp chín, tôm tẩm bột và tôm cắt đuôi là những dòng hàng có biên lợi nhuận tốt và ít chịu cạnh tranh hơn so với tôm đông lạnh nguyên con.

Chế biến sâu đang mang lại hiệu quả cho các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu

Không chỉ hướng tới các thị trường truyền thống, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang mở rộng sang các phân khúc ngách như tôm hữu cơ, tôm sinh thái hoặc sản phẩm chế biến sẵn đóng gói cho siêu thị. Điều này giúp nâng giá trị xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào biến động giá thô và đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn bền vững.

Nếu trước đây, doanh nghiệp chủ yếu lo về giá bán, thì nay yếu tố truy xuất nguồn gốc và chứng nhận môi trường mới là chìa khóa để thâm nhập các thị trường cao cấp. Việc đầu tư vào vùng nuôi đạt chuẩn ASC hay BAP không chỉ giúp vượt rào kỹ thuật mà còn tăng giá trị thương hiệu cho sản phẩm tôm Việt, ông Trần Văn Lĩnh, Tổng Giám đốc Công ty Thủy sản Thần Vương (Đà Nẵng) cho biết.

Một thách thức lớn của ngành tôm Việt Nam là tính ổn định của vùng nuôi. Nhiều địa phương ở ĐBSCL vẫn phụ thuộc vào thời tiết và hạ tầng thủy lợi chưa đồng bộ, dẫn đến năng suất thiếu bền vững. Tuy vậy, thời gian gần đây, các chương trình liên kết chuỗi và nuôi tôm tuần hoàn đang cho thấy hiệu quả rõ rệt.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến nay diện tích nuôi tôm công nghệ cao ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đã vượt 20.000 ha, tăng 15% so với cùng kỳ năm trước. Các mô hình nuôi tôm kết hợp rừng ngập mặn, nuôi tuần hoàn nước và ứng dụng IoT trong quản lý môi trường ao nuôi giúp giảm rủi ro dịch bệnh, nâng năng suất và chất lượng tôm nguyên liệu.

Ông Nguyễn Quốc Toản nhấn mạnh, nếu Việt Nam tiếp tục đi theo hướng kiểm soát tốt vùng nuôi, nâng tỷ lệ tôm chế biến sâu và tăng cường chứng nhận bền vững, chúng ta không chỉ củng cố vị thế tại các thị trường truyền thống mà còn có thể mở rộng sang các khu vực cao cấp hơn như Bắc Âu hay Canada.

Nhìn tổng thể, quý IV/2025 là giai đoạn thử thách nhưng cũng mở ra cơ hội cho ngành tôm Việt Nam tái khẳng định năng lực cạnh tranh. Thị trường Mỹ vẫn còn nhiều khó khăn, song sự chuyển hướng nguồn cung toàn cầu đang mang lại thế “cân bằng thuận lợi” cho doanh nghiệp Việt.

Với giá nguyên liệu ổn định, nhu cầu tăng dịp cuối năm và xu hướng chuyển sang sản phẩm chế biến sâu, ngành tôm Việt Nam đang có cơ sở để đạt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu khoảng 4 tỷ USD trong năm 2025. Quan trọng hơn, đây là nền tảng để hướng tới giai đoạn tăng trưởng bền vững, chất lượng và giá trị cao hơn trong những năm tiếp theo.