Chủ động để cạnh tranh

	Đột phá vào công nghệ để nâng cao sức cạnh tranh
	Phải tự lớn để có sức cạnh tranh

Ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch VCCI phát biểu tại buổi tọa đàm CEO Việt Nam 2016 với chủ đề “Hội nhập kinh tế và tự do hóa thương mại” diễn ra ngày 21/4/2016, dòng chảy hội nhập đang lan tỏa đến từng quốc gia, có ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhiều nền kinh tế.

Đến nay, Việt Nam đã tham gia và đang trong quá trình đàm phán 16 FTA. Những FTA này sẽ tạo cơ hội rộng mở cho DN Việt Nam có thị trường xuất khẩu rộng lớn, thúc đẩy quá trình cải cách thủ tục xuất nhập khẩu nhanh chóng, thuận lợi, tạo điều kiện nâng cao chất lượng hàng hóa và thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài ngày càng nhiều vào Việt Nam.

Nhân công tiêu tốn nhưng chỉ để gia công

Tuy nhiên, đó vẫn chỉ là kỳ vọng trong tương lai, bởi thực tế trước mắt, các DN Việt Nam vẫn tỏ ra khá thờ ơ, chưa có sự chuẩn bị kỹ càng cho quá trình hội nhập, các sản phẩm trong nước chưa đáp ứng được các yêu cầu khắt khe về chất lượng đề ra.

Đặc biệt, môi trường kinh doanh còn nhiều rào cản lớn như thiếu nguồn nhân lực giỏi chuyên môn, chất lượng cao, thủ tục còn rườm rà, chưa rõ ràng, minh bạch... Sở dĩ, ông Thành đưa ra những nhận định này bởi theo một khảo sát mới đây của VCCI, thì có đến 60 - 70% DN Việt Nam cho rằng, các hiệp định kinh tế và tự do hóa thương mại không ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của DN họ.

Vì vậy, cũng tương đương với con số này là các DN chưa có sự chuẩn bị sẵn sàng cho quá trình bước vào “sân chơi chung” với các quốc gia khác trên thế giới.

Chính vấn đề này đã và đang đặt ra thách thức vô cùng to lớn đối với không chỉ cộng đồng DN mà cả Chính phủ Việt Nam. Việc cải cách khung thể chế kinh tế đòi hỏi bản thân các DN phải tái cấu trúc các tổ chức hoạt động, sử dụng nguồn lực, hệ thống công nghệ... mới có thể tồn tại trong môi trường kinh doanh thay đổi nhanh chóng.

Nhận thấy rõ những mặt hạn chế của các DN trong nước, bà Phạm Thị Việt Nga, Tổng giám đốc Công ty Dược Hậu Giang nêu lên một trong những khó khăn của nhiều DN Việt chính là cơ hội và chi phí lao động.

Việc phải tuân thủ các tiêu chuẩn của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) về điều kiện lao động tối thiểu, lương thưởng, chế độ, hợp đồng, bảo hiểm, đào tạo, nhất là những yêu cầu khắt khe trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, bảo vệ môi trường và trách nhiệm DN... sẽ làm tăng thêm nhiều chi phí cho các DN.

“Rõ ràng, nếu DN muốn xuất khẩu hàng hóa đi sang các nước đã ký kết hiệp định thương mại thì phải tuân thủ theo các quy chuẩn quốc tế đặt ra. Và việc tuân thủ sẽ khiến chi phí sản xuất và vận hành của DN tăng lên đáng kể, dẫn đến việc DN phải chuyển gánh nặng tài chính cho người tiêu dùng hoặc phải tự chịu giảm doanh thu, lợi nhuận. Vì thế, năng lực cạnh tranh về giá cả sẽ giảm sút” – bà Nga nói.

Song, khó không có nghĩa là không thể thực hiện được. Phân tích để thấy rõ hơn những mặt hạn chế của các DN Việt Nam, một Phó Tổng giám đốc DN ngành dệt may lấy câu chuyện từ chính lĩnh vực mình đang hoạt động để minh chứng. Trong số 2,5 triệu người lao động đang làm việc cho hơn 6.000 DN dệt may, thì có tới 70% đang thực hiện các công đoạn tiêu tốn nhân lực nhưng lại có giá trị gia tăng thấp như cắt, may, lắp ráp để xuất khẩu.

Theo mô hình này, các nguyên liệu đầu vào như vải, bông sợi và các vật liệu may mặc được nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ và Đài Loan. Hiện tại, Việt Nam đang nhập khẩu hơn 65% nguyên liệu thô cho ngành dệt may, trong khi khâu thiết kế mang lại giá trị gia tăng cao nhất trong chuỗi giá trị lại rơi vào tay các DN nước ngoài.

Vì vậy theo ông, để dần cải thiện tình trạng này các DN cần nhanh chóng thay đổi, chủ động tâm thế đón nhận những tác động từ các Hiệp định thương mại quốc tế, nhằm thúc đẩy đổi mới để cạnh tranh bằng những công đoạn mang lại giá trị gia tăng cao hơn chứ không thể bằng lòng với những gì mình đang có.

Chuyên gia Kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, muốn thay đổi để nắm bắt và tận dụng cơ hội, cần phải có sự nỗ lực cả từ hai phía: Chính phủ và DN. Về phía Chính phủ cần nhanh chóng cải cách thể chế, hỗ trợ DN chuẩn bị nguồn lực. Cụ thể,việc cải cách cần tập trung vào hoàn thiện cơ chế chính sách quản lý, hoàn thiện luật thương mại, xuất nhập khẩu.

Trong đó, chú trọng xây dựng luật hỗ trợ kết nối DN với chuỗi giá trị toàn cầu, xử lý tốt các vấn đề tỷ giá, lãi suất, thủ tục cho vay, cho phép DN được sáng tạo, triển khai các dự án mang lại hiệu quả kinh tế cao... Về phía các DN, phải sẵn sàng, chủ động vượt qua các rào cản hiện hữu, vốn có của chính mình, nhằm vươn lên cạnh tranh bình đẳng chứ không trông chờ, ỷ lại vào bất cứ sự bao bọc, che chở nào.