Khởi nghiệp và thế hệ doanh nhân mới
23 năm tỏa sáng tinh thần khởi nghiệp | |
Hỗ trợ khởi nghiệp, thúc đẩy phát triển |
Những viên gạch đầu tiên
Không phải chỉ đến ngày 8/8/2016, khi Vingroup kỷ niệm 23 năm thành lập và Chủ tịch Phạm Nhật Vượng chọn khẩu hiệu mới cho Tập đoàn là “Mãi mãi tinh thần khởi nghiệp” thì câu chuyện về khởi nghiệp mới được chú ý đến.
Lịch sử phát triển DN tư nhân đi trước rất nhiều DN tỷ đô này, bắt đầu từ chủ trương “Mở cửa” năm 1986. Đại hội Đảng VI năm đó, chính sách mới cho phép hình thành những mô hình kinh tế tư nhân, đồng thời khuyến khích sự năng động, sáng tạo của doanh nhân. Một trong những DN thành lập đầu tiên từ chủ trương này là Công ty FPT.
CEO Google Sundar Pichai gặp gỡ Nguyễn Hà Đông, cha đẻ của Flappy Bird tại Hà Nội |
Ít ai biết được rằng, FPT ở thời ban đầu thành lập vốn là tên viết tắt của Công ty Công nghệ Thực phẩm, một chiến lược phát triển gắn vào đó với đầy hàm ý là kết nối khoa học công nghệ thế giới với thế mạnh nông nghiệp của Việt Nam. Nhưng ý tưởng là thế chứ kỳ thực ai biết sẽ đi đến đâu! Khi mới ra đời không chút vốn liếng, không tài sản, không tiền mặt… giá trị duy nhất của FPT là 13 nhà khoa học trẻ tuổi, với đầy hoài bão.
Ông Trương Gia Bình, người đặt nền móng cho FPT từ “trứng nước” giờ vẫn là chỉ huy của con tàu DN này. Từ những ngày ông Bình đi “thuyết khách” để kéo về những người giỏi và cùng chí hướng, tới nay nơi đây vẫn luôn là “trung tâm” đáng khao khát của lớp trẻ ưa sáng tạo, các ứng viên có hoài bão và mong muốn làm việc trong môi trường năng động, như tinh thần khởi nghiệp vẫn truyền lửa trong văn hóa DN này bấy lâu nay.
Những thế hệ khởi nghiệp đầu tiên như ông Bình đã đi qua cả một giai đoạn nền kinh tế còn khó khăn. Rất nhiều chính sách phát triển DN hoàn thiện theo kiểu vừa làm vừa sửa, vướng đâu sửa đó nên thực tế công việc kinh doanh trong thời kỳ đầu còn rất nhiều rào cản.
Phải đến khoảng những năm 2000 thì thế hệ khởi nghiệp thứ hai mới hình thành. Lúc này, khi nguồn lực xã hội ít dần, các doanh nhân phải khai thác những lĩnh vực mới, và tiêu biểu của thời kỳ này là sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và dịch vụ.
Lùi lại từ trước đó nữa, năm 1991, những người như GS. Rob Hurle (Đại học Quốc gia Úc) và ông Trần Bá Thái (Viện Công nghệ Thông tin) chắc chắn không thể tưởng tượng được nỗ lực của mình, để kết nối máy tính ở Việt Nam với mạng máy tính Úc qua đường dây điện thoại, lại lát viên gạch đầu tiên cho bước đột phá sau này về phát triển kinh doanh. Vì mãi tới tận cuối năm 1997, các hãng dịch vụ Internet đầu tiên của Việt Nam như VNPT, NetNam… mới bắt đầu được hình thành.
Nhưng trong bối cảnh Internet bắt đầu phát triển với cấp số nhân trên toàn cầu thì nhiều ý tưởng rất nhanh chóng được “truyền lửa” vào trong nước. Trong làn sóng khởi nghiệp thứ hai tại Việt Nam, nổi bật nhất phải kể đến VNG - Vinagame (DN tiên phong về game online, đã mang Võ lâm truyền kỳ vào Việt Nam), VC Corp (chuyên quảng cáo trực tuyến, thương mại điện tử, trò chơi…) hay Vật giá...
Theo sau các ý tưởng kinh doanh của nhiều DN giai đoạn này là sự hình thành của các quỹ đầu tư mạo hiểm. Trong đó, IDG là quỹ tiên phong trong việc đầu tư vào DN khởi nghiệp Việt Nam, với tổng vốn ban đầu khoảng 100 triệu USD. Về sau này, tại Việt Nam xuất hiện thêm Quỹ đầu tư mạo hiểm của Nhật Bản là CyberAgent Ventures với chiến lược đầu tư vào DN cỡ nhỏ. Giai đoạn này cũng đánh dấu sự xuất hiện của một số tên tuổi như Nhaccuatui, Tiki.vn…
Tuy nhiên, mô hình khởi nghiệp lúc này là cung cấp dịch vụ và sản phẩm mạng như phần mềm từ điển trực tuyến, game, nghe nhạc, công cụ tìm kiếm… Phân lớn công nghệ sử dụng là sao chép từ nước ngoài, với nội dung xây dựng hướng đến thị trường nội, chất lượng chưa đủ cạnh tranh lâu dài, vì vậy chỉ một số DN thành công như Zing, VNG, Nhaccuatui…
Tính đến năm 2016, Việt Nam đã có khoảng 1.500 công ty khởi nghiệp. So với nhiều quốc gia phát triển khác, số lượng DN khởi nghiệp nói trên của Việt Nam không phải là nhiều, nhưng như ông Hoàng Nam Lê, thành viên Ban cố vấn Quỹ đầu tư mạo hiểm FPT Ventures lưu ý, nếu tính trên đầu người thì con số trên tại Việt Nam cao hơn các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ… (hiện có 2.300 công ty khởi nghiệp tại Trung Quốc và 7.500 tại Ấn Độ).
Tăng tốc hệ sinh thái khởi nghiệp
Từ năm 2004, thế hệ khởi nghiệp thứ ba tại Việt Nam có sự bùng nổ và được ví như thế hệ quốc tế hóa. Những doanh nhân khởi nghiệp lúc này vươn ra thế giới, cạnh tranh với DN nước ngoài để mở rộng thị trường. Nổi tiếng nhất là sự kiện trò chơi Flappy Bird, ứng dụng được tải về nhiều nhất trên App Store hay Google Play chỉ sau 26 ngày xuất hiện. Và Flappy Bird trở thành nguồn cảm hứng cho thế hệ khởi nghiệp thứ ba của Việt Nam với mục tiêu mới: mobile và quốc tế hóa.
Đã có những DN khởi nghiệp hướng đến thị trường ngoài nước như DotGears (nhà sáng lập Flappy Bird), Not a Basement (với ứng dụng sáng tạo chỉnh sửa ảnh chụp Fuzel), Triip (website toàn cầu cho phép khách hàng có thể tìm thấy những tour du lịch trải nghiệm và sống như người bản địa) hay Beeketing (công cụ giúp người dùng tự thực hiện những chiến dịch marketing một cách đơn giản)…
Sự vươn ra thế giới của các DN khởi nghiệp Việt Nam đã tạo sức hút với các nhà đầu tư. Năm 2016 đã có có hàng loạt thương vụ đầu tư mạo hiểm vào khởi nghiệp như trang Triip huy động được 500.000 USD từ Gobi Partners (một quỹ đầu tư mạo hiểm tại Thượng Hải, Trung Quốc).
Tiếp đến là thương vụ lớn của CTCP Dịch vụ Di động trực tuyến (M-Service) với mô hình ví điện tử MoMo đã nhận khoản đầu tư 28 triệu USD từ Quỹ đầu tư Standard Chartered Private Equity và Ngân hàng Đầu tư toàn cầu Goldman Sachs. Hay mới nhất là trang khởi nghiệp du lịch Việt Nam Vntrip.vn đã nhận khoản đầu tư 3 triệu USD từ Quỹ đầu tư F&H - John Wu (nhà đầu tư từng thành công khi rót vốn khởi nghiệp trang thương mại điện tử Alibaba)…
Không chỉ có các quỹ đầu tư mạo hiểm nước ngoài mà nhiều tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp đã được các bộ, ngành, địa phương, đối tác phát triển của Việt Nam hình thành nên. Có thể kể đến
Việt Nam Silicon Valley (thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ), Dự án mLab (được tài trợ, quản lý bởi Chính phủ Phần Lan và WB, mục tiêu là đẩy mạnh sự sáng tạo, hỗ trợ các DN mới khởi sự trong lĩnh vực phát triển ứng dụng di động), hay Quỹ Đầu tư khởi nghiệp và sáng tạo TP. Hồ Chí Minh (HSIF)…
Bà Trương Lý Hoàng Phi, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Thanh niên khởi nghiệp (thuộc Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam - TP. Hồ Chí Minh) cho biết đến thời điểm này, Việt Nam đã hình thành và đang tăng tốc hệ sinh thái khởi nghiệp. Các thành phần của hệ sinh thái đã đầy đủ hơn, gồm người khởi nghiệp; các định chế tài chính, quỹ đầu tư, nhà đầu tư; cơ chế chính sách của Nhà nước tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho khởi nghiệp.
Bên cạnh đó, những yếu tố khác hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam như cơ sở dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp (ươm tạo, xây dựng không gian làm việc chung…) hay truyền thông đều đã hội đủ.
Điều này thể hiện sự quan tâm của Chính phủ trong việc thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp cho các DN và thế hệ trẻ Việt Nam. Từ đây, chúng ta hoàn toàn có thể hy vọng về một thế hệ doanh nhân trẻ thành đạt mới.