Giải bài toán lệch pha cung - cầu lao động

Thị trường doanh nghiệp khởi sắc

Sau khi sáp nhập và mở rộng địa giới hành chính, TP. Hồ Chí Minh đang đối mặt tình trạng thiếu hụt lao động cục bộ ở nhiều ngành sản xuất và dịch vụ, dù tỉ lệ thất nghiệp đã giảm đáng kể. Thực tế này cho thấy thị trường lao động Thành phố đang có sự dịch chuyển mạnh, trong khi phương thức tuyển dụng của nhiều doanh nghiệp vẫn chậm đổi mới, chưa bắt nhịp kịp nhu cầu thực tế.

Sở Nội vụ TP. Hồ Chí Minh cho biết, lực lượng lao động từ các khu vực mới sáp nhập được kỳ vọng sẽ bổ sung đáng kể cho nguồn cung nhân lực của thành phố. Nhưng trong giai đoạn chuyển tiếp, sự thay đổi về cơ cấu nghề nghiệp, địa bàn làm việc cùng yêu cầu ngày càng cao từ phía doanh nghiệp khiến cung - cầu lao động tạm thời mất cân đối.

Ảnh minh họa

Phát triển thị trường lao động phục vụ mục tiêu tăng trưởng bền vững là ưu tiên hàng đầu của TP. Hồ Chí Minh. Thành phố đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm thích ứng với yêu cầu mới trong thời kỳ chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Bên cạnh việc tăng cường kết nối cung - cầu lao động, TP. Hồ Chí Minh cũng đẩy mạnh liên kết vùng, hình thành nguồn nhân lực ổn định, chất lượng cho các ngành kinh tế mũi nhọn. Để giải bài toán thiếu nhân lực trước mắt, TP. Hồ Chí Minh sẽ tăng cường kết nối thị trường lao động liên vùng, tổ chức đối thoại thường xuyên với doanh nghiệp nhằm tháo gỡ vướng mắc trong tuyển dụng, đồng thời xây dựng chiến lược việc làm có tầm nhìn dài hạn.

Còn theo thông tin từ Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, trong tháng 9, nhu cầu tuyển dụng trên toàn thành phố là trên 50.000 vị trí. Trên cơ sở khảo sát, thu thập thông tin 729 việc làm trống của 269 doanh nghiệp đã cho thấy sự thay đổi về cơ cấu ngành nghề cũng như những dịch chuyển trong nhu cầu về nhóm nghề chuyên môn. Nhu cầu tuyển dụng đối với nhân viên dịch vụ và bán hàng đã giảm từ 8,6% xuống còn 5,21%, cùng với sự sụt giảm của nhóm lao động giản đơn từ 8,42% xuống 6,17%. Trong khi đó, nhu cầu tuyển dụng đối với nhà chuyên môn bậc trung tăng mạnh từ 16,56% lên 19,75%. Cùng với đó, các nhóm nhà chuyên môn bậc cao, thợ lắp ráp và vận hành máy móc, thiết bị cũng ghi nhận sự tăng trưởng tốt.

Theo ông Vũ Quang Thành, Phó giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, bức tranh tổng thể phản ánh thị trường lao động đang chuyển dịch theo hướng chú trọng vào chất lượng và chiều sâu, đòi hỏi người lao động cần có kỹ năng chuyên biệt và tay nghề kỹ thuật vững vàng để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của doanh nghiệp. Xét trên yêu cầu về trình độ, thị trường lao động tháng 9 đã chứng kiến sự tái cơ cấu mạnh mẽ, ưu tiên rõ rệt đối với lao động đã qua đào tạo nghề.

Doanh nghiệp cần xem lại chiến lược nhân sự theo hướng dài hạn

Hiện nay, dù thị trường việc làm đang khởi sắc, sự chênh lệch giữa cung - cầu lao động vẫn lớn. Một bên, doanh nghiệp cần người có kỹ năng và thái độ chuyên nghiệp; bên kia, không ít lao động vẫn tìm việc theo kiểu thời vụ, thiếu cam kết lâu dài. Chuyên gia dự báo nguồn nhân lực Trần Tuấn Anh cho rằng phải tăng tốc đào tạo kỹ năng, nâng chất lượng nguồn nhân lực, tình trạng "cần nhiều mà vẫn thiếu người phù hợp" sẽ còn kéo dài. Địa phương và doanh nghiệp cần phối hợp tổ chức đào tạo tại chỗ, gắn dạy nghề với nhu cầu thực tế.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội cho rằng, thời gian qua, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuyển dụng lao động, nhất là lao động có chuyên môn kỹ thuật đã qua đào tạo nghề và có kinh nghiệm. Nguyên nhân chủ yếu do nguồn cung lao động qua đào tạo chưa đáp ứng đủ so với cầu của thị trường. Đa số doanh nghiệp cần tuyển nhân sự có tay nghề, chuyên môn nhất định nhưng phần lớn lao động đang đi tìm việc lại là sinh viên mới ra trường hoặc thậm chí là lao động phổ thông chưa qua đào tạo. Sự lệch pha giữa năng lực người lao động và yêu cầu của doanh nghiệp khiến thị trường lao động khó gặp nhau. Thực tế này gây khó cho lao động và chính doanh nghiệp có nhu cầu tuyển dụng. Căn cứ diễn biến thị trường lao động, doanh nghiệp nên hạ chuẩn, bớt kén chọn hơn, thậm chí tính đến câu chuyện đào tạo lại cho lao động thì cung - cầu lao động mới gặp nhau.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, cốt lõi của vấn đề cung - cầu hiện nay không phải là thiếu việc làm hay thiếu ứng viên mà là khoảng cách về kỹ năng, kỳ vọng đãi ngộ và tâm lý sau các đợt sa thải. Muốn thu hẹp khoảng cách này, doanh nghiệp cần xem lại chiến lược nhân sự theo hướng dài hạn, thay vì chỉ phản ứng theo biến động ngắn hạn; cần xây dựng lộ trình đào tạo nội bộ, tạo cơ hội thử thách và phát triển cho nhân sự trẻ, đồng thời giữ sự minh bạch trong truyền thông nội bộ để duy trì niềm tin. Về phía người lao động, nhất là thế hệ trẻ, tư duy “việc ổn định” cần được chuyển thành “năng lực ổn định”, tức là khả năng giữ giá trị bản thân trước mọi biến động. Việc liên tục học hỏi, mở rộng kỹ năng, chủ động tham gia các khóa đào tạo trực tuyến và xây dựng thương hiệu cá nhân trên các nền tảng nghề nghiệp sẽ giúp gia tăng khả năng tiếp cận cơ hội, không chỉ trong nước mà còn ở thị trường quốc tế.

Nếu cả doanh nghiệp và người lao động đều chủ động, thị trường lao động Việt Nam hoàn toàn có thể bước vào giai đoạn phục hồi nhanh hơn, bền vững hơn. Nhưng nếu để lệch pha kéo dài, thị trường lao động có nguy cơ đối mặt một vòng luẩn quẩn: doanh nghiệp không tìm được người phù hợp, người lao động không tìm được việc đúng năng lực và cả hai cùng chậm lại trong cuộc đua hội nhập kinh tế toàn cầu.