Nâng cao năng lực doanh nghiệp để tạo sức bật cho nền kinh tế

Chuyển phát triển “bề rộng” sang “chiều sâu”

Theo Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc, sau gần bốn thập kỷ Đổi mới, Việt Nam đang đứng trước hai mục tiêu lịch sử: trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045 và đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để đi tới đích, Việt Nam phải quyết tâm chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực quốc gia.

Ảnh minh họa

Theo Phó Thủ tướng, mô hình kinh tế mới không chỉ là lựa chọn mà còn là mệnh lệnh của thời đại, đòi hỏi Việt Nam làm chủ ba nền tảng trụ cột: nguồn nguyên liệu, công nghệ và nhân lực chất lượng cao. Cùng với đó là việc đa dạng hóa thị trường, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu và xây dựng mô hình quản trị hiện đại, tạo ra những “tế bào kinh tế” có khả năng tự cường, chống chịu tốt trước biến động.

Hành trình ấy được dẫn dắt bằng những định hướng lớn của Đảng, thông qua các nghị quyết mang tính đột phá: Nghị quyết 57 về phát triển khoa học - công nghệ và chuyển đổi số; Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật; Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân;Và Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.

Đây là “kim chỉ nam” để xây dựng nền kinh tế phát triển nhanh, độc lập, bền vững và chủ động hội nhập sâu rộng, với trọng tâm là phát huy nội lực và tạo động lực tăng trưởng mới.

GS.TS. Hoàng Văn Cường, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, cảnh báo rằng Việt Nam đang đối mặt với rủi ro “tăng trưởng hộ cho thế giới” khi phần giá trị để lại trong nước quá thấp, khiến nền kinh tế dễ mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình. Ông cho rằng: muốn nâng năng suất lao động, phải thay đổi mô hình tăng trưởng, chuyển mạnh sang phát triển theo chiều sâu, nơi Việt Nam làm chủ nhiều hơn trong chuỗi giá trị, thay vì chỉ gia công lắp ráp.

Cùng góc nhìn đó, ông Trần Quốc Khánh, Thường trực Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, nhận định mô hình tăng trưởng dựa mạnh vào xuất khẩu đã giúp thương mại Việt Nam bùng nổ trong ba thập niên qua. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa chững lại, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, Việt Nam cần “hội nhập thông minh hơn”, không thu mình, mà nâng “phần Việt Nam” trong từng đơn vị hàng hóa.

Ông Khánh đưa ra một minh chứng cụ thể: nếu kim ngạch xuất khẩu đạt 500 tỷ USD mà chỉ có 20% giá trị tạo ra trong nước, Việt Nam giữ lại 100 tỷ USD; nhưng nếu nâng tỷ lệ đó lên 25-30%, phần giá trị nội địa có thể đạt 125-150 tỷ USD, tăng trưởng đến từ chất lượng, không chỉ từ số lượng.

Để đạt được điều này, Việt Nam cần vừa đi tiệm tiến: tăng nội địa hóa, thay thế dần nguyên liệu nhập khẩu, vừa đi tắt đón đầu: tham gia vào những chuỗi mới như công nghiệp bán dẫn, với chính sách hỗ trợ và chiến lược đầu tư thông minh.

Phát triển kinh tế số và kinh tế không gian tạo động lực mới

Trong bức tranh tăng trưởng mới, kinh tế số và kinh tế không gian tầm thấp (Low Altitude Economy - LAE) được xem là hai “động cơ kép” cho giai đoạn tới.

Ông Tim Evans, Tổng Giám đốc HSBC Việt Nam, đánh giá các động lực tăng trưởng của Việt Nam sẽ đến từ chuyển đổi số, công nghệ cao và hội nhập quốc tế, song hành cùng sự trỗi dậy của khu vực kinh tế tư nhân, nơi chiếm tới 80% lực lượng lao động và là nguồn sáng tạo khổng lồ của nền kinh tế. Từ năm 1986 đến nay, GDP Việt Nam đã tăng hơn 60 lần, minh chứng cho sức bật nội lực khi được khơi thông bằng cải cách và đổi mới.

Trước bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, tăng trưởng năm 2025 chỉ dự báo khoảng 2,6%, lạm phát 3,2%, ông Evans vẫn chỉ ra những điểm sáng của Việt Nam: ổn định vĩ mô, cải cách mạnh mẽ về thể chế, chính sách thuế, đơn vị hành chính, cùng mục tiêu tăng trưởng năm 2025 đạt 8%. Đặc biệt, việc hạ lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) mở ra dư địa thuận lợi hơn cho dòng vốn đầu tư, trong đó Việt Nam nổi lên như một điểm đến hấp dẫn nhờ chính sách ổn định và cam kết hội nhập.

Nếu kinh tế số là động lực “mềm”, thì kinh tế không gian tầm thấp, khái niệm được ông Trần Kim Chung, Chủ tịch CT Group, khẳng định là “đường cao tốc mới” của năng suất.

LAE không chỉ là một ngành, mà là hệ sinh thái tích hợp kinh tế xanh và kinh tế số, hoạt động trong không gian từ mặt đất đến độ cao 3.000m. Với công nghệ UAV, LAE có thể giúp tăng năng suất hàng chục lần: một UAV phun thuốc có thể bao quát 67 ha/ngày, một giờ bay UAV tương đương ba ngày công giám sát đường dây điện.

Trên thế giới, xu hướng này đang bùng nổ: Trung Quốc đã triển khai LAE từ năm 2023, quy mô đạt gần 70 tỷ USD và dự kiến vượt 500 tỷ USD vào năm 2025; Indonesia thành lập Ủy ban LAE quốc gia từ đầu 2024.

Theo ông Chung, Việt Nam có lợi thế để tham gia sớm, khi LAE có thể “ánh xạ” toàn bộ nền kinh tế mặt đất lên không trung, đồng thời giúp giải quyết hàng loạt thách thức từ nông nghiệp, giao thông đến biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, để mở đường cho kinh tế không gian, thể chế phải đi trước: cần cơ chế sandbox cho UAV, tiêu chuẩn an toàn bay, chuẩn hóa dữ liệu không gian, đào tạo nhân lực kỹ thuật và cơ chế liên kết cụm ngành giữa công nghệ, nông nghiệp, logistics, năng lượng và tài chính. Khi doanh nghiệp Việt chủ động thiết kế, chế tạo và khai thác dữ liệu bay, họ không chỉ làm chủ công nghệ mà còn kiến tạo các mô hình kinh doanh mới, mở rộng không gian tăng trưởng nội địa và khu vực.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh: Việt Nam cần quyết tâm chuyển đổi mô hình tăng trưởng, phát triển dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực quốc gia.

Để đạt mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045 và phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Việt Nam phải làm chủ ba nền tảng cốt lõi - nguồn nguyên liệu, công nghệ và nhân lực chất lượng cao; đồng thời đa dạng hóa thị trường, tham gia sâu chuỗi giá trị toàn cầu và tiến tới mô hình quản trị hiện đại, tự chủ, linh hoạt.

Việt Nam phải quyết tâm chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động và sử dụng hiệu quả nguồn lực quốc gia. Mô hình kinh tế mới không chỉ là lựa chọn mà còn là yêu cầu của thực tiễn và mệnh lệnh của thời đại.