Thị trường chứng khoán Việt cần bứt phá về chất lượng doanh nghiệp niêm yết

Phó Giám đốc Trung tâm Phân tích SHS, Phạm Hồng Sơn

Dòng tiền nội trỗi dậy trong giai đoạn chuyển tiếp của thị trường

Bắt đầu từ việc phân tích quá trình nâng hạng, ông Phạm Hồng Sơn cho rằng Việt Nam hiện mới ở giai đoạn được FTSE đưa vào danh sách xem xét nâng hạng, chứ chưa chính thức được công nhận. Quyết định cuối cùng sẽ phụ thuộc vào kết quả rà soát tháng 3/2026 và có hiệu lực vào tháng 9 cùng năm. Điều này có nghĩa là ít nhất phải đến thời điểm đó, dòng vốn quy mô lớn từ các quỹ ETF bị động mới thực sự chảy vào thị trường. Thực tế cho thấy, thị trường chứng khoán thường phản ứng trước khi thông tin chính thức được ban hành: giai đoạn VN-Index tăng mạnh từ mức đáy lên quanh 1.800 điểm vừa qua đã phản ánh phần lớn kỳ vọng này, nên việc chỉ số không tăng thêm sau thông tin công bố là hoàn toàn hợp lý.

Theo ông Sơn, diễn biến bán ròng của khối ngoại trong thời gian qua không phản ánh tâm lý bi quan mà chủ yếu xuất phát từ hoạt động cơ cấu danh mục và chốt lời ở nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn, cùng tác động từ tỷ giá tăng mạnh trong năm vừa rồi. Dù vậy, điều đáng chú ý là thanh khoản thị trường vẫn duy trì rất cao, cho thấy dòng tiền nội mới thực sự là động lực chính. Số liệu bình quân đạt 30.000 - 40.000 tỷ đồng/phiên, có thời điểm vượt 70.000 tỷ đồng, trong khi khối ngoại bán ròng trung bình chỉ 1.000 - 2.000 tỷ đồng/phiên, tương đương 2,5 - 5% tổng thanh khoản. Với mặt bằng lãi suất thấp, nguồn vốn tiết kiệm đang dịch chuyển sang các kênh đầu tư hiệu quả hơn, trong đó chứng khoán là lựa chọn hấp dẫn. Cùng với đó, nhà đầu tư nội ngày càng đầu tư có chiến lược hơn và sự phát triển của các quỹ mở, quỹ ETF nội địa đã góp phần duy trì thanh khoản ổn định dù khối ngoại liên tục rút vốn.

Cải thiện cấu trúc hàng hóa và nâng cao chất lượng doanh nghiệp, yếu tố then chốt để hấp thụ vốn ngoại

Từ thực tế dòng tiền, ông Sơn cho rằng tiềm năng thu hút vốn ngoại của thị trường Việt Nam là rất lớn, song khả năng hấp thụ lại phụ thuộc chủ yếu vào chất lượng doanh nghiệp và sự đa dạng của hàng hóa niêm yết. Hiện cấu trúc thị trường vẫn thiên về hai nhóm lớn là ngân hàng và bất động sản, trong khi nhà đầu tư nước ngoài lại tìm kiếm những lĩnh vực có khả năng tăng trưởng dài hạn như công nghệ, năng lượng sạch, tiêu dùng, y tế. Thiếu vắng các doanh nghiệp quy mô lớn trong các ngành này khiến Việt Nam chưa thể hấp dẫn toàn diện với các quỹ đầu tư mới.

Thêm vào đó, room ngoại tại nhiều doanh nghiệp tốt đã kín, trong khi thanh khoản của một số mã cổ phiếu còn hạn chế, khiến các quỹ ETF chưa thể giải ngân mạnh. Để tận dụng được cơ hội nâng hạng, Việt Nam cần đồng thời mở rộng quy mô niêm yết, cải thiện chuẩn mực quản trị và nâng cao tính minh bạch thông tin, qua đó củng cố niềm tin của nhà đầu tư dài hạn.

Về cơ chế, Nghị định 245 được đánh giá là bước tiến đáng kể, khi rút ngắn thời gian đưa cổ phiếu lên sàn từ 90 ngày xuống còn 30 ngày, cho phép xử lý hồ sơ IPO và niêm yết song song, đồng thời mở rộng tỷ lệ sở hữu nước ngoài và đơn giản hóa thủ tục hành chính. Chính sách này giúp doanh nghiệp giảm chi phí, tiếp cận vốn nhanh hơn và có động lực thực chất để niêm yết. Song song, cần thúc đẩy cổ phần hóa gắn với niêm yết và khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân đa ngành nghề tham gia, qua đó mở rộng “hàng hóa” và nâng tầm chất lượng thị trường.

Trong xu hướng đó, những thương vụ IPO lớn như TCBS, VPBankS, VPS được xem là dấu hiệu tích cực, phản ánh động lực từ việc nâng hạng. Lợi ích của IPO không chỉ dừng ở việc huy động vốn với chi phí thấp hơn so với tín dụng ngân hàng, mà còn giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín, minh bạch và định giá rõ ràng hơn. Việc niêm yết buộc doanh nghiệp tuân thủ các chuẩn mực công bố thông tin, kiểm toán và quản trị công ty, từ đó tạo dựng niềm tin đối với nhà đầu tư, đối tác và tổ chức tài chính. Ở góc độ dài hạn, IPO còn chuyên nghiệp hóa quản trị, nâng cao giá trị thương hiệu và mở ra cơ hội M&A hoặc mở rộng ra thị trường quốc tế. SHS hiện đang đồng hành cùng doanh nghiệp từ giai đoạn chuẩn bị IPO, hỗ trợ chuẩn hóa báo cáo tài chính và nâng cao minh bạch, nhằm đảm bảo các doanh nghiệp có thể niêm yết sớm, hiệu quả và bền vững.

Tích lũy lành mạnh, tạo nền cho chu kỳ tăng trưởng mới của thị trường

Tổng hợp các yếu tố trên, ông Sơn nhận định thị trường chứng khoán Việt Nam đang ở giai đoạn tích lũy lành mạnh sau chu kỳ tăng dài. Đây là giai đoạn cần thiết để tạo nền cho chu kỳ tăng trưởng kế tiếp. Trong trung và dài hạn, triển vọng thị trường vẫn tích cực, nhờ kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát, lãi suất duy trì thấp và yếu tố nâng hạng đóng vai trò là cú hích quan trọng. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, dòng tiền sẽ có xu hướng chọn lọc cao hơn, tập trung vào các doanh nghiệp có kết quả kinh doanh thực chất và nền tảng vững vàng. Nhà đầu tư được khuyến nghị giữ tâm thế thận trọng, kiên nhẫn, lựa chọn cổ phiếu đầu ngành có quản trị tốt, hoạt động hiệu quả.

Trong chiến lược dài hơi, SHS cũng xác định hai trọng tâm then chốt để góp phần phát triển thị trường: một là đẩy mạnh tư vấn IPO và niêm yết, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị và đáp ứng tiêu chuẩn thị trường vốn; hai là đóng vai trò cầu nối giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư, nhất là trong các thương vụ cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Song song, SHS phối hợp với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các Sở Giao dịch nhằm nâng cấp hạ tầng giao dịch theo tiêu chuẩn FTSE và MSCI, triển khai hệ thống KRX để tăng tốc độ, tính an toàn và minh bạch. Mục tiêu cuối cùng, theo ông Sơn, là xây dựng một thị trường vốn sâu, rộng, bền vững, đủ sức hấp dẫn dòng vốn ngoại khi Việt Nam chính thức bước vào nhóm thị trường mới nổi.