Thúc đẩy ngành logistics Việt tham gia sâu vào chuỗi cung ứng

Ông đánh giá thế nào về vai trò của logistics đối với toàn bộ quá trình từ sản xuất, lưu thông, tiêu dùng trong nước đến xuất nhập khẩu và định vị của logistics Việt trên trường quốc tế?

Ngành logistics đóng vai trò “huyết mạch” trong toàn bộ chuỗi giá trị kinh tế, từ khâu đầu vào phục vụ sản xuất, trung gian lưu thông trong nước đến khâu cuối là xuất nhập khẩu. Logistics được coi là “xương sống” của thương mại quốc tế không chỉ có vai trò hỗ trợ, mà còn tạo động lực tăng trưởng, giúp tối ưu hóa chi phí, nâng cao sức cạnh tranh cho hàng hóa và dịch vụ Việt Nam.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc mạnh mẽ do tác động của dịch bệnh, xung đột địa chính trị, và chính sách thương mại của các nền kinh tế lớn, logistics đóng vai trò quyết định năng lực thích ứng và vươn xa của quốc gia.

Việt Nam hiện được xem là “mắt xích” chiến lược trong chuỗi cung ứng khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Với tốc độ tăng trưởng ngành logistics trung bình đạt 14-16%/năm, Việt Nam xếp thứ 43/139 quốc gia trong Chỉ số Năng lực logistics (LPI) của Ngân hàng Thế giới năm 2023, đứng Top 5 ASEAN sau Singapore, Malaysia, Thái Lan và cùng vị trí với Philippines.

Việc Việt Nam đăng cai tổ chức FIATA World Congress 2025 - một sự kiện quan trọng của Liên đoàn các Hiệp hội Giao nhận và Vận tải quốc tế (FIATA) vào tháng 10 năm nay chính là sự ghi nhận từ cộng đồng quốc tế với sự phát triển mạnh mẽ và tiềm năng của ngành logistics Việt. Đồng thời cũng là cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc xanh hóa chuỗi cung ứng, thực thi phát triển bền vững, đặc biệt là tăng cường khả năng thích ứng của thương mại, logistics trước biến động khó lường của tình hình kinh tế, chính trị toàn cầu.

Hiện nay, ngành dịch vụ logistics Việt có những cơ hội và hạn chế gì khi tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, thưa ông?

Việt Nam đang tích cực hội nhập quốc tế với 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, bao gồm nhiều hiệp định thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP... mở ra không gian thị trường rộng lớn cho hàng hóa và dịch vụ Việt Nam. Nhiều cơ hội rõ nét đến từ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đặc biệt, thương mại điện tử xuyên biên giới đang trên đà tăng trưởng mạnh. Bên cạnh đó, các tập đoàn FDI cũng đang tập trung đầu tư vào sản xuất công nghệ cao, xanh - đây là những lĩnh vực cần logistics chuyên sâu.

Tuy nhiên, để logistics Việt Nam thực sự vươn tầm, đóng góp vào thực hiện mục tiêu tăng trưởng GDP ở mức 2 con số thì cần giải quyết một số những tồn tại lớn. Đó là chi phí logistics còn cao (16 - 18% GDP), ảnh hưởng đến sức cạnh tranh; Thiếu liên kết hạ tầng giữa các phương thức vận tải đặc biệt là vận tải thủy - sắt; Trình độ số hóa chưa đồng đều, đặc biệt ở doanh nghiệp nhỏ và vừa; Nguồn nhân lực logistics đạt chuẩn quốc tế còn thiếu hụt; Tính kết nối giữa các doanh nghiệp nội địa còn yếu.

Vì vậy, để khai thác hiệu quả các cơ hội và khắc phục thách thức, ngành cần một chiến lược tổng thể, kết hợp giữa chính sách vĩ mô và năng lực vi mô của từng doanh nghiệp.

Để đạt mục tiêu tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, ngành logistics đã hướng đến giải pháp chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Vậy, theo ông đâu là những giải pháp cụ thể để giảm thiểu chi phí, tối ưu hóa hiệu quả?

Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh hay nói đúng hơn là “chuyển đổi kép” không chỉ là xu hướng, mà là con đường tất yếu để logistics Việt Nam thích ứng với thị trường và chuẩn hóa theo các tiêu chí quốc tế.

Theo Bộ Công Thương, logistics là một trong tám ngành được ưu tiên chuyển đổi số theo Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Việc ứng dụng công nghệ số giúp doanh nghiệp logistics giảm chi phí vận hành, nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Trong đó, các giải pháp cụ thể bao gồm ứng dụng công nghệ tiên tiến, tối ưu hóa vận hành, số hóa quy trình, áp dụng các hệ thống quản lý vận tải, kho hàng và nguồn lực doanh nghiệp để tự động hóa và nâng cao hiệu quả hoạt động. Xây dựng nền tảng logistics số quốc gia, kết nối dữ liệu giữa các khâu từ cảng, hải quan, kho bãi đến phương tiện vận chuyển. Đồng thời, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực, hợp tác quốc tế nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Cùng với đó, chuyển đổi xanh, hướng tới phát triển bền vững mang lại nhiều lợi ích thiết thực từ việc giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường, đến nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về bền vững.

Chuyển đổi xanh còn là đòn bẩy chiến lược giúp doanh nghiệp logistics tiếp cận các thị trường xuất khẩu có yêu cầu khắt khe, thu hút đối tác toàn cầu và mở rộng khả năng tiếp cận nguồn vốn xanh, tín dụng ưu đãi từ các tổ chức tài chính quốc tế.

Nhằm sớm hiện thực hóa mục tiêu của Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, ngành logistics mong muốn sự hỗ trợ gì từ Chính phủ, và bản thân doanh nghiệp cần thay đổi như thế nào để thích nghi, đóng góp cho nền kinh tế đất nước, thưa ông?

Trước tiên, Chính phủ sớm hoàn thiện hệ thống thể chế, đặc biệt là các chính sách liên quan đến khu thương mại tự do; sớm ban hành Chiến lược phát triển logistics quốc gia; thực hiện có hiệu quả Nghị quyết 66/NQ-CP về Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh năm 2025 và 2026, cải thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy chuyển đổi số.

Hoàn thiện kết cấu hạ tầng logistics, đảm bảo tính đồng bộ của hạ tầng giao thông và dịch vụ vận tải với mục tiêu phát triển ngành dịch vụ logistics. Theo đó, điều chỉnh quy hoạch, cơ cấu sản xuất địa phương gắn với phát triển hạ tầng và dịch vụ logistics, gắn kết quy hoạch về trung tâm logistics, cảng cạn, kho ngoại quan trong một tổng thể thống nhất. Đầu tư mạnh vào kết nối hạ tầng liên vùng, vận tải đa phương thức.

Song quan trọng, về phía các doanh nghiệp logistics, cần nhanh chóng nâng cấp công nghệ – hạ tầng – nhân sự theo chuẩn quốc tế; chủ động liên kết, hình thành chuỗi dịch vụ tích hợp để giảm chi phí và nâng cao chất lượng; tham gia các diễn đàn, liên minh khu vực và toàn cầu để học hỏi, chuyển giao công nghệ, kết nối đối tác.

Chỉ khi cả chính sách và năng lực doanh nghiệp cùng phát triển song hành, ngành logistics Việt Nam mới có thể đóng góp một cách thực chất, hiệu quả và bền vững cho quá trình hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Xin cảm ơn ông!