Ký ức Lịch sử tiền tệ Việt Nam Lịch sử tiền tệ thế giới Ký sự ngân hàng Hình ảnh ngân hàng xưa

Tiền triều Lê Trung Hưng (1533 - 1789) - Kỳ IV: Tiền đời vua Lê Hiển Tông (1740 - 1786)

Lâm.TV - 07:00 | 15/08/2025

Tiền triều Lê Trung Hưng (1533 - 1789) - Kỳ I - Tiền đời vua Lê Trang Tông (1533 - 1548) Tiền triều Lê Trung Hưng (1533 - 1789) - Kỳ II - Tiền đời vua Lê Thế Tông (1573 - 1599) Tiền triều Lê Trung Hưng (1533 - 1789) - Kỳ III - Tiền đời vua Lê Hy Tông (1675 - 1705) và Tiền đời vua Lê Dụ Tông (1705 - 1729)

Tiền đời vua Lê Hiển Tông (1740 - 1786)

Năm 1740, chúa Trịnh Doanh lập con trai vua Lê Thuần Tông là Lê Duy Diêu lên ngôi (tức vua Lê Hiển Tông), đặt niên hiệu là Cảnh Hưng. Lê Hiển Tông là ông vua ở ngôi lâu nhất trong lịch sử phong kiến nước ta. Trong 47 năm trị vì đất nước, vua Lê Hiển Tông chỉ dùng một niên hiệu Cảnh Hưng (1740 - 1786) và cho đúc rất nhiều loại tiền đồng khác nhau, đa dạng về chủng loại, phong phú về kiểu chữ. Tiền Cảnh Hưng gồm 2 chủng loại chính là Cảnh Hưng thông bảo và Cảnh Hưng tạp bảo.

a. Tiền Cảnh Hưng thông bảo

Tiền triều Lê Trung Hưng (1533 - 1789) - Kỳ IV: Tiền đời vua Lê Hiển Tông (1740 - 1786)

Ảnh 1.8.7. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Lệ thư, lưng tiền trơn, đk 25-25,5mm

Ảnh 1.8.8. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Triện thư, lưng tiền trơn, đk 24,5mm

Ảnh 1.8.9. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Tạp thư, lưng tiền trơn, đk 25mm

Ảnh 1.8.10.Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền trơn, đk 26mm-26,5mm

Từ năm thứ nhất đến năm thứ 23 của niên hiệu Cảnh Hưng (1740 - 1762) có rất nhiều đợt đúc tiền Cảnh Hưng thông bảo. Mới đầu, tiền được đúc ở Kinh đô Thăng Long, sau đó nhiều địa phương đều cho mở xưởng đúc tiền. Ngoài tiền quan chú (do chính quyền địa phương đúc) còn có tiền do tư nhân đúc. Có thể nói “khắp nơi có lò đúc tiền” công - tư bất phân, thật - giả khó biết. Niên hiệu Cảnh Hưng năm 14 (1753), tháng 7, chúa Trịnh Doanh phải ra lệnh phế bỏ các xưởng đúc tiền ở địa phương, chỉ giữ lại hai xưởng đúc tiền là Nhật Chiêu và Cầu Giền ở Thăng Long, để chính quyền Trung ương quản lý, phòng việc lạm phát tiền Cảnh Hưng. Tuy vậy, chính sách này có tác dụng rất hạn chế, việc đúc tiền vẫn tràn lan không thể kiểm soát nổi. Do đó, ngày nay, chúng ta phát hiện được rất nhiều loại tiền Cảnh Hưng thông bảo, loại to, loại nhỏ, loại tiền lưng trơn, loại tiền lưng có chữ hoặc hoa văn; có tiền bằng đồng, có tiền bằng đồng pha kẽm, tiền bằng chì; thư pháp cũng rất phức tạp, một chữ đúc theo nhiều cách, một đồng tiền dùng nhiều kiểu chữ.

- Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, lưng tiền trơn Đường kính 24mm - 26,5mm, dày 1,2 - 1,5mm, nặng 3,5 - 4,1gr.

Ảnh 1.8.11. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ
“Nhất”- 一 (1740),đk 24,5mm

Ảnh 1.8.12. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ “Tân Dậu”- 辛酉(1741), đk 24,2mm

Ảnh 1.8.13. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ “Tam” - 三 (1742), đk 25-25,5mm

Ảnh 1.8.14. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ “Trung” - 中 ( Trung ương), đk 24mm

Ảnh 1.8.16.Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư,
lưng tiền đúc chữ “Bắc” - 北 ( Kinh Bắc), đk 24mm

Ảnh 1.8.17. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ “Công”- 工 (Bộ Công), đk 22-25,5mm

Ảnh 1.8.18.Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ “Bạch”- 帛 (Tơ lụa), đk 23,5-24mm

Ảnh 1.8.19.Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ “Tây” - 西 (Sơn Tây), đk 24,2mm

Ảnh 1.8.20. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ “Thái”- 太 (Thái Nguyên), đk 23,8-24,5mm

Ảnh 1.8.21. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ “Sơn Tây” - 山西, đk 24,0-24,1mm

Ảnh 1.8.22. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳 kiểu Chân thư, lưng tiền đúc chữ “Sơn Nam”- 山南, đk 23-23,5 mm

Ảnh 1.8.23. Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền có hai chữ
(Kiểu chữ Triện- Chưa đọc được), đk 25mm

- Tiền Cảnh Hưng thông bảo 景興通寳, lưng tiền đúc chữ

Chữ đúc ở lưng tiền thường là để kỷ niệm năm đúc hoặc nơi đúc. Loại tiền kỷ niệm năm đúc gồm loại ghi năm Can Chi và loại ghi số. Loại ghi năm Can Chi hiện đã thấy Canh Thân 庚申 (1740), Tân Dậu 辛酉(1741), Nhâm Tuất 壬戌 (1742). Loại ghi số, có số Nhất 一 chỉ năm niên hiệu Cảnh Hưng thứ nhất (1740), số Tam 三- chỉ năm thứ ba của niên hiệu Cảnh Hưng (1742). Tiền Cảnh Hưng thông bảo, lưng tiền ghi nơi đúc gồm có các chữ như “Sơn Tây” 山西, “Sơn Nam” 山南, “Kinh” 京, “Công” 工, “Tây” 西, “Thái” 太, “Bắc” 北, “Trung” 中, “Bạch” 帛,… Tiền có chữ ghi địa danh này có thể là do nhu cầu kiểm soát, phòng trừ lạm phát. Năm Cảnh Hưng thứ 21 (1760), vua Lê Hiển Tông buộc phải thừa nhận sự tồn tại của các xưởng đúc tiền ở địa phương. Sơn Tây là địa phương đầu tiên bỏ lệnh cấm, các địa phương khác, dần dần, theo đó hoạt động trở lại. Từ năm Cảnh Hưng 21 (1760) đến năm 23 (1762), các xưởng đúc tiền địa phương được công khai đúc tiền, nhưng lưng tiền phải ghi địa danh và có một chức quan chuyên làm công việc đốc thúc, giám sát. Do đó, dù có khác nhau, nhưng tiền đúc ra đều tương đối quy phạm. Đường kính từ 24 - 25mm, dày 1 - 1,5mm, nặng 3 - 4,2gr.

Đón đọc Kỳ V: Tiền đời vua Lê Hiển Tông (1740 - 1786) phần tiếp theo

Nguồn: Tác phẩm: ''Lịch sử đồng tiền Việt Nam'' của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Biên tập: Mạnh - Thắng | Đồ họa:Văn Lâm

Lâm.TV

Tin khác

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1923 - 1939: Phát hành kỳ 4 (1936-1939)

Trong kỳ phát hành này, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục in các mệnh giá của kỳ 3 nhưng thay đổi chữ ký, đồng thời bổ sung hai mệnh giá mới là 20 piastres và 500 piastres. Các tờ tiền 1, 5 và 100 piastres có hình thức, màu sắc và bố cục tương tự các kỳ trước, chỉ khác chữ ký. Riêng tờ 20 piastres và 500 piastres có thiết kế nổi bật với khung nền “BANQUE DE L’INDOCHINE”, hình Marianne, Angkor Wat, quả địa cầu và voi, phát hành lưu hành trên toàn Đông Dương.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1923 - 1939: Phát hành kỳ 3 (1932 -1936)

Năm 1930, cuộc khủng hoảng kinh tế giai đoạn 1929-1933 tại các nước tư bản chủ nghĩa đã lan sang các thuộc địa, nên Việt Nam cũng bị ảnh hưởng trầm trọng do nền kinh tế của nước thuộc địa phụ thuộc vào kinh tế của chính quốc là nước Pháp. Thực dân Pháp đã thi hành một loạt biện pháp kinh tế - tài chính như: rút vốn đầu tư về các ngân hàng Pháp, dùng tiền của ngân sách Đông Dương trợ cấp cho các công ty tư bản đang có nguy cơ bị phá sản… Trước tình hình đó, Ngân hàng Đông Dương phải phát hành thêm năm mẫu giấy bạc mới. Các đồng tiền phát hành dù vẫn được đảm bảo bằng vàng dự trữ trong ngân hàng, nhưng giá trị thực của nó không còn được như trước.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1923 - 1939

Từ năm 1923 đến năm 1939, Ngân hàng Đông Dương cho phát hành bốn kỳ với 8 loại mệnh giá là 1 piastre (có 2 loại), 5 piastres (có 2 loại), 20 piastres (có 2 loại), 100 piastres (1 loại) và 500 piastres (1 loại). Trong các kỳ phát hành này, tên ngân hàng phát hành là: “Banque de L’Indo-chine” (bỏ gạch nối ở giữa thành “L’Indochine”). Mặt sau có ba thứ chữ là Hán, Việt, Miên (Campuchia).

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 6

Nghị định 06/10/1919, phát hành tiền giấy mệnh giá nhỏ gồm 10 cents xanh, 20 cents nâu và 50 cents đỏ. Tờ 20 cents có hai loại: có và không ghi tên nhà in Chaix.Paris. Chúng được phát hành cùng thời điểm tiền xu bạc bị giảm hàm lượng từ 83,5% xuống 40%. Đến năm 1921, Sắc lệnh 02/3/1921 yêu cầu thu hồi và huỷ bỏ các loại tiền này. Giai đoạn 1922–1924, khoảng 94% đã được thu hồi, chỉ còn 6% lưu thông. Tổng phát hành gồm 1 triệu tờ 10 cents, 6 triệu tờ 20 cents và 3,7 triệu tờ 50 cents.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 5 (1909 - 1925)

Từ năm 1909 đến 1925, Ngân hàng Đông Dương phát hành tại Sài Gòn và Hải Phòng các loại giấy bạc Đông Dương mệnh giá 5, 20 và 100 piastres trong bốn đợt. Đợt năm 1909 có hai mệnh giá 5 và 20 piastres, mang đậm nét văn hóa “mẫu quốc” Pháp, tiêu biểu là hình Marianne – biểu tượng nước Pháp – ngồi uy nghi trên tờ 20 piastres.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 4 (1903 -1907)

Căn cứ vào Nghị định ngày 21/01/1875, Nghị định 20/02/1888, 16/5/1900 và Sắc lệnh ngày 10/6/1903, Ngân hàng Đông Dương cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá: 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 3 (1898-1903)

Căn cứ vào hai Nghị định ngày 21/01/1875 và 20/02/1888, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres theo yêu cầu của Bộ thuộc địa Pháp. Về cơ bản, họa tiết, kích thước và chất liệu giấy của các tờ tiền này không thay đổi so với kỳ 2, riêng tờ 1 piastre có nền màu xanh được đổi thành màu đỏ. Ngoài ra, 3 loại mệnh giá 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres có in trực tiếp địa danh nơi phát hành trên tờ tiền

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 2 (1893-1896)

Hiệp ước Quý Mùi, còn gọi Hiệp ước Hác - Măng (Har-mand), ký ngày 25/8/1883 giữa thực dân Pháp và triều đình nhà Nguyễn đã chính thức thừa nhận sự bảo hộ của Pháp ở Bắc và Trung Kỳ, cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kỳ để nhập vào Nam Kỳ thuộc Pháp. Ba tỉnh Thanh - Nghệ - Tĩnh được sáp nhập vào Bắc Kỳ. Triều đình nhà Nguyễn chỉ còn cai quản vùng đất Trung Kỳ, nhưng mọi việc đều phải thông qua viên Khâm sứ Pháp ở Huế. Trên cơ sở 2 Nghị định ban hành ngày 21/01/1875 và 20/02/1888 và để củng cố vai trò cai trị, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục in thêm và phát hành ba loại mệnh giá tương tự như tiền giấy giai đoạn 1875 - 1893, nhưng có một số đặc điểm khác như sau:

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923

Một năm sau ngày thành lập chi nhánh Ngân hàng Đông Dương tại Sài Gòn (ngày 10/4/1875), song song với việc phát hành tiền kim loại, Ngân hàng Đông Dương đã cho phát hành tiền giấy. Tiền giấy của Ngân hàng Đông Dương được ấn định giá trị song bản vị vàng và bạc đáp ứng các chức năng của tiền tệ. Ưu điểm của tiền giấy là có thể in nhiều mệnh giá khác nhau, tiện lợi cho việc lưu thông, cất trữ và thu hồi. Vì vậy, trong thời kỳ 10 năm đầu thế kỷ XX, giá trị tiền giấy chiếm tới 85% tổng giá trị tiền đưa vào lưu thông. Tuy nhiên, tại Việt Nam, do người dân vẫn có thói quen tiêu dùng tiền kim loại truyền thống hình tròn lỗ vuông bằng đồng hoặc kẽm hoặc kim loại quý của triều Nguyễn, nên tiền giấy trong giai đoạn đầu chủ yếu chỉ lưu hành ở một vài thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn, Hải Phòng và thường được đóng dấu hoặc viết tay địa danh phát hành.

Tiền phát hành chung cho ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia (1953 - 1955)

Ngày 30/8/1945, sau Cách mạng Tháng Tám, Bảo Đại thoái vị, làm cố vấn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 8/3/1949, ông ký với Tổng thống Pháp thỏa thuận công nhận Việt Nam, Lào, Campuchia độc lập trong Liên bang Đông Dương thuộc Liên hiệp Pháp. Từ đó, Pháp ngừng phát hành tiền Đông Dương, năm 1951 cho phép ba nước phát hành riêng, lưu thông chung. Ở Việt Nam, thời Bảo Đại có bộ tiền nhôm 1953 mệnh giá 10, 20, 50 xu, hay còn gọi là “đồng xu Ba cô”. Đồng 50 xu: mặt trước ba thiếu nữ, dòng “QUỐC GIA VIỆT NAM” và năm 1953; mặt sau ghi mệnh giá, và chữ “VIỆT NAM”.

Cà phê với CEO

Dự thảo thay thế Thông tư 32/2024/TT-NHNN: Cơ hội “vẽ lại bản đồ” mạng lưới ngân hàng

Dự thảo Thông tư thay thế đã kế thừa hợp lý cấu trúc của Thông tư 32, đồng thời điều chỉnh nhiều nội dung để phù hợp hơn với bối cảnh pháp lý và thực tiễn hiện nay.

Từ "bước ngoặt" nâng hạng đến khát vọng tăng trưởng kép: Cần chiến lược dòng vốn cho kỷ nguyên mới

Thị trường chứng khoán năm 2026 được dự báo sẽ bước vào chu kỳ tăng trưởng mới…

Bất động sản dưỡng lão sẽ là mỏ vàng mới nếu Việt Nam kịp thời mở cửa chính sách

Thị trường dịch vụ chăm sóc người cao tuổi sẽ tăng từ 2,3 tỷ USD năm 2024 lên 3,6 tỷ USD năm 2032.

ĐỌC NHIỀU

NHTW Nhật sẽ tăng lãi suất vào ngày 19/12 tới

Giới chuyên gia và thị trường gần như chắc chắchNHTW Nhật (BOJ) sẽ tăng lãi suất ngắn hạn lên 0,75% vào ngày 19/12 tới sau khi kết quả cuộc khảo sát “tankan” của BOJ cho thấy, niềm tin kinh doanh của các nhà sản xuất lớn Nhật Bản đã đạt mức cao nhất trong

Chung kết SEA Games 33 nữ bóng đá Việt Nam - Philippines: Duyên nợ chưa khép và bài kiểm tra bản lĩnh cuối cùng

Một lần nữa, tuyển nữ Việt Nam lại đứng trước Philippines ở trận đấu cuối cùng của SEA Games 33. Nhưng khác với vòng bảng, nơi một khoảnh khắc muộn đã khiến thầy trò HLV Mai Đức Chung "trả giá", trận chung kết này không còn chỗ cho sai lầm. Khi mọi toan tính chiến thuật, thể lực và bản lĩnh hội tụ trong 90 phút, “duyên nợ” giữa hai đội sẽ được định đoạt bằng khả năng chịu đựng và tận dụng chi tiết nhỏ nhất.

USD rơi sát đáy hai tháng, triển vọng u ám khi Fed sẽ giảm tiếp lãi suất

Đồng USD rơi xuống sát mức đáy hai tháng trong sáng thứ Ba (16/12) khi Fed được dự báo sẽ tiếp tục giảm lãi suất trong năm 2026, trong khi nhiều NHTW lớn khác đã kết thúc chu kỳ nới lỏng.

Sóng cổ tức cổ phiếu ngân hàng cuối năm

Từ đầu tháng 12 đến nay, thị trường liên tiếp ghi nhận các ngân hàng công bố kế hoạch chi trả cổ tức bằng cổ phiếu, phát hành cổ phiếu thưởng cho cổ đông hiện hữu, qua đó gia tăng vốn điều lệ. Làn sóng tăng vốn diễn ra trong bối cảnh các ngân hàng cần củng cố năng lực tài chính, đáp ứng yêu cầu an toàn vốn và mở rộng dư địa tăng trưởng tín dụng.

NHNN tăng cường giải pháp tín dụng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đạt mục tiêu hai con số

Phát biểu tại Phiên chuyên đề tài chính – ngân hàng tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026 với chủ đề “Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026 – 2030” diễn ra sáng ngày 16/1, bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế cho biết, bám sát các chủ trương, định hướng, chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã triển khai đồng bộ các giải pháp về tiền tệ và tín dụng nhằm thực hiện đồng thời các mục tiêu vừa kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an toàn hệ thống, vừa hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

VN-Index bật mạnh nhờ dòng tiền bắt đáy lan tỏa

Phiên giao dịch ngày 16/12 khép lại với cú đảo chiều đáng chú ý của thị trường chứng khoán Việt Nam. Sau buổi sáng giằng co và có lúc lùi sâu về vùng hỗ trợ quanh 1.630 điểm, VN-Index bất ngờ tăng tốc trong phiên chiều, đóng cửa tại 1.679,18 điểm, tăng hơn 33 điểm so với phiên trước. Trên các sàn còn lại, HNX-Index tăng gần 6 điểm, trong khi UPCoM-Index giảm 0,25 điểm.

Ẩm thực xứ Thanh, “đòn bẩy mềm” tạo dấu ấn cho du lịch

Không chỉ níu chân du khách bằng cảnh sắc thiên nhiên đa dạng và chiều sâu văn hóa - lịch sử, Thanh Hóa đang từng bước khẳng định sức hút riêng thông qua ẩm thực bản địa. Trong mỗi chuyến đi, bên cạnh trải nghiệm tham quan, khám phá, việc thưởng thức và lựa chọn đặc sản địa phương làm quà mang về đã trở thành nhu cầu tất yếu của du khách.

Đổi mới mô hình tăng trưởng: Khi kinh tế tuần hoàn trở thành động lực

Trong bối cảnh yêu cầu tăng trưởng cao gắn với phát triển bền vững, kinh tế tuần hoàn được xác định là trụ cột của mô hình tăng trưởng mới, đóng vai trò then chốt trong chuyển đổi xanh và tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam.