Ký ức Lịch sử tiền tệ Việt Nam Lịch sử tiền tệ thế giới Ký sự ngân hàng Hình ảnh ngân hàng xưa

Tiền triều Tiền Lê (980 - 1009) - Kỳ I

#tranlam - 09:52 | 09/06/2025

Bối cảnh lịch sử

Năm 979, Đinh Tiên Hoàng bị Đỗ Thích giết hại. Triều đình đưa Đinh Toàn lên nối ngôi khi mới 6 tuổi. Năm 980, trước họa xâm lăng của nhà Tống, được sự ủng hộ và suy tôn của Dương Thái Hậu (mẹ của Đinh Toàn) và theo đề nghị của Phạm Cự Lạng, Lê Hoàn^*lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu là Thiên Phúc, lập ra triều Tiền Lê, vẫn dùng quốc hiệu Đại Cồ Việt. Triều Tiền Lê tồn tại 29 năm, truyền được 3 đời vua là Lê Đại Hành, Lê Trung Tông và Lê Ngọa Triều. Lê Đại Hành ở ngôi được 25 năm (980-1005), đặt ba niên hiệu: Thiên Phúc (980 - 988); Hưng Thống (989 - 994) và Ứng Thiên (994 -1005). Năm Ứng Thiên thứ 12 (1005) Lê Hoàn mất, con trai thứ là Lê Long Việt nối ngôi, tức vua Lê Trung Tông, nhưng bị anh trai Lê Long Đĩnh giết. Lê Long Đĩnh lên ngôi vẫn sử dụng niên hiệu Ứng Thiên, sau đổi thành Cảnh Thụy (1008 - 1009).

^*Lê Hoàn sinh năm Tân Sửu (941). Hiện nay còn có nhiều ý kiến về quê quán của Lê Hoàn. Xu hướng chung đều cho rằng quê gốc của Lê Hoàn ở Trường Châu (Ninh Bình). Đến đời ông nội là Lê Lộc dời đến ở Bảo Thái, Thanh Liêm (Hà Nam). Lê Hoàn sinh ra và lớn lên ở Ái Châu (Thanh Hóa)Thời Đinh Tiên Hoàng Đế, Lê Hoàn giữ chức Thập đạo tướng quân – đứng đầu lực lượng vũ trang.

Triều Tiền Lê vẫn duy trì chế độ sở hữu nhà nước về ruộng đất, ban hành nhiều chính sách để khuyến khích sản xuất nông nghiệp, đào vét kênh mương phục vụ việc lưu thông và sản xuất… Sự khuyến khích của nhà nước và sự nỗ lực của nhân dân, làm cho sản xuất nông nghiệp ngày càng ổn định và bước đầu phát triển. Các ngành nghề thủ công nghiệp cũng được mở rộng với trình độ kỹ thuật ngày càng nâng cao. Việc trao đổi buôn bán diễn ra thường xuyên hơn, kể cả việc giao thương với các nước láng giềng càng thúc đẩy cho việc lưu thông tiền tệ trên quy mô lớn hơn...

Đón đọc kỳ II: Tiền đời vua Lê Đại Hành (980-1005)

Nguồn: Tác phẩm: ''Lịch sử Đồng tiền Việt Nam'' của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Biên tập: Mạnh - Thắng | Đồ họa: Văn Lâm

#tranlam

Tin khác

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 4 (1903 -1907)

Căn cứ vào Nghị định ngày 21/01/1875, Nghị định 20/02/1888, 16/5/1900 và Sắc lệnh ngày 10/6/1903, Ngân hàng Đông Dương cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá: 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 3 (1898-1903)

Căn cứ vào hai Nghị định ngày 21/01/1875 và 20/02/1888, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres theo yêu cầu của Bộ thuộc địa Pháp. Về cơ bản, họa tiết, kích thước và chất liệu giấy của các tờ tiền này không thay đổi so với kỳ 2, riêng tờ 1 piastre có nền màu xanh được đổi thành màu đỏ. Ngoài ra, 3 loại mệnh giá 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres có in trực tiếp địa danh nơi phát hành trên tờ tiền

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 2 (1893-1896)

Hiệp ước Quý Mùi, còn gọi Hiệp ước Hác - Măng (Har-mand), ký ngày 25/8/1883 giữa thực dân Pháp và triều đình nhà Nguyễn đã chính thức thừa nhận sự bảo hộ của Pháp ở Bắc và Trung Kỳ, cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kỳ để nhập vào Nam Kỳ thuộc Pháp. Ba tỉnh Thanh - Nghệ - Tĩnh được sáp nhập vào Bắc Kỳ. Triều đình nhà Nguyễn chỉ còn cai quản vùng đất Trung Kỳ, nhưng mọi việc đều phải thông qua viên Khâm sứ Pháp ở Huế. Trên cơ sở 2 Nghị định ban hành ngày 21/01/1875 và 20/02/1888 và để củng cố vai trò cai trị, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục in thêm và phát hành ba loại mệnh giá tương tự như tiền giấy giai đoạn 1875 - 1893, nhưng có một số đặc điểm khác như sau:

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923

Một năm sau ngày thành lập chi nhánh Ngân hàng Đông Dương tại Sài Gòn (ngày 10/4/1875), song song với việc phát hành tiền kim loại, Ngân hàng Đông Dương đã cho phát hành tiền giấy. Tiền giấy của Ngân hàng Đông Dương được ấn định giá trị song bản vị vàng và bạc đáp ứng các chức năng của tiền tệ. Ưu điểm của tiền giấy là có thể in nhiều mệnh giá khác nhau, tiện lợi cho việc lưu thông, cất trữ và thu hồi. Vì vậy, trong thời kỳ 10 năm đầu thế kỷ XX, giá trị tiền giấy chiếm tới 85% tổng giá trị tiền đưa vào lưu thông. Tuy nhiên, tại Việt Nam, do người dân vẫn có thói quen tiêu dùng tiền kim loại truyền thống hình tròn lỗ vuông bằng đồng hoặc kẽm hoặc kim loại quý của triều Nguyễn, nên tiền giấy trong giai đoạn đầu chủ yếu chỉ lưu hành ở một vài thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn, Hải Phòng và thường được đóng dấu hoặc viết tay địa danh phát hành.

Tiền phát hành chung cho ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia (1953 - 1955)

Ngày 30/8/1945, sau Cách mạng Tháng Tám, Bảo Đại thoái vị, làm cố vấn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 8/3/1949, ông ký với Tổng thống Pháp thỏa thuận công nhận Việt Nam, Lào, Campuchia độc lập trong Liên bang Đông Dương thuộc Liên hiệp Pháp. Từ đó, Pháp ngừng phát hành tiền Đông Dương, năm 1951 cho phép ba nước phát hành riêng, lưu thông chung. Ở Việt Nam, thời Bảo Đại có bộ tiền nhôm 1953 mệnh giá 10, 20, 50 xu, hay còn gọi là “đồng xu Ba cô”. Đồng 50 xu: mặt trước ba thiếu nữ, dòng “QUỐC GIA VIỆT NAM” và năm 1953; mặt sau ghi mệnh giá, và chữ “VIỆT NAM”.

Tiền Đông Dương giai đoạn thực dân Pháp xâm lược Việt Nam lần thứ hai (1945 – 1954): Tiền bằng nhôm

Ngân hàng Đông Dương phát hành bộ tiền xu nhôm gồm các mệnh giá 20 cent, 10 cent và 5 cent để thay thế tiền hợp kim trước đó. Đồng 20 cent (1945) giữ nguyên họa tiết cũ, được đúc tại ba xưởng ở Pháp: Paris (không ký hiệu), Beaumont–Le Roger (B) và Castelsarrasin (C), với kích thước 27 mm, dày 1,7 mm và nặng 2,2 g. Đồng 10 cent (1945) có thiết kế tương tự, do Paris và Beaumont–Le Roger sản xuất, đường kính 23 mm, dày 1,5 mm và nặng 2,2 g. Năm 1946, đồng 5 cent được phát hành, vẫn đồng bộ về họa tiết, đúc tại Paris và Beaumont–Le Roger, kích thước 18 mm, dày 1,3 mm, nặng 0,8 g. Bộ tiền xu phản ánh sự thay đổi vật liệu và tiêu chuẩn đúc thời hậu chiến.

Tiền Đông Dương giai đoạn thực dân Pháp xâm lược Việt Nam lần thứ hai (1945 – 1954): Tiền hợp kim niken - đồng

Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp tái chiếm Sài Gòn, sau đó mở rộng ra đánh chiếm toàn Nam Bộ, khôi phục lại chế độ thực dân cai trị ở miền Nam. Ngân hàng Đông Dương được khôi phục lại ở Nam Kỳ và tiếp tục phát hành tiền tệ trong vùng chiếm đóng.

Tiền Đông Dương - Indochine (1885 - 1945): Tiền bằng nhôm, tiền bạc ngoại thương

Năm 1943, Ngân hàng Đông Dương cho đúc hai loại đồng xu mệnh giá 5 cent chất liệu nhôm, hình tròn, lỗ tròn ở giữa. Hai đồng xu này chỉ khác nhau ở chỗ: một loại cạnh có răng cưa và loại kia không có răng cưa. Riêng loại có răng cưa hiện rất hiếm gặp.

Tiền Đông Dương - Indochine (1885 - 1945): Tiền bằng kẽm

Tiền 1 cent: Trong hai năm 1940 và 1941, Ngân hàng Đông Dương cho đúc tại Hà Nội (Việt Nam) 3 loại tiền xu hình tròn, lỗ tròn ở giữa, chất liệu kẽm với mệnh giá 1 cent. Các đồng xu đều có đường kính 28,3mm, dày 1,6mm và trọng lượng 5,2gr.

Tiền Đông Dương - Indochine (1885 - 1945): Tiền niken và hợp kim niken - đồng

Tiền 20 cent: Năm 1939, Ngân hàng Đông Dương đã cho đúc 3 loại đồng xu hình tròn có mệnh giá 20 cent bằng hợp kim niken - đồng, bao gồm đồng 1939 (a) xẻ rãnh (dọc cạnh đồng tiền, phía trong rãnh có hình x..x),đồng 1939 (a) không xẻ rãnh và đồng 1941S không xẻ rãnh.

Cà phê với CEO

Những biến số nào đang ảnh hưởng tới mục tiêu tăng trưởng và thị trường chứng khoán?

Với triển vọng tăng trưởng tích cực, định giá cổ phiếu Việt Nam vẫn đang ở vùng hấp dẫn.

Tạo dư địa cho ví điện tử phát triển an toàn, lành mạnh

Sandbox tạo một “vùng an toàn pháp lý có thời hạn” để thử nghiệm sản phẩm, công nghệ và mô hình kinh doanh mới.

Kinh tế xanh – hướng đi chiến lược để tăng sức cạnh tranh

Nhìn một cách tổng thể, kinh tế xanh đang hội tụ cả lợi ích kinh tế và lợi ích khí hậu.

ĐỌC NHIỀU

Fed được dự báo sẽ cắt giảm lãi suất thêm 2 lần trong năm 2026

Với việc Fed gần như chắc chắn sẽ cắt giảm lãi suất trong tháng 12, hiện các nhà đầu tư đã bắt đầu tìm kiếm manh mối về động thái chính sách của Fed trong năm 2026. Trong khi nhiều công ty môi giới lớn dự báo Fed có thể cắt giảm lãi suất thêm hai lần nữa

NHTW Nhật sẽ tăng lãi suất trong tháng 12

NHTW Nhật Bản (BoJ) có khả năng sẽ tăng lãi suất vào tháng 12 và chính phủ của Thủ tướng Sanae Takaichi dự kiến sẽ chấp nhận quyết định này, Reuters dẫn lời ba nguồn tin chính phủ quen thuộc với các cuộc thảo luận cho biết.

API định hình lợi thế cạnh tranh của ngân hàng

Gần 40% ngân hàng đã phát triển API ngoài danh mục cơ bản và chủ động khai thác API như một mô hình kinh doanh mới. Thị trường Open Banking toàn cầu được dự báo sẽ đạt khoảng 43,15 tỷ USD vào năm 2026, tăng trưởng kép khoảng 24,4%.

Phố Wall đi ngang trước thềm cuộc họp Fed

Phiên giao dịch ngày 4/12 (rạng sáng 5/12 theo giờ Việt Nam) trên Phố Wall khép lại với trạng thái lình xình nhưng đầy tính thăm dò, khi các chỉ số chính biến động nhẹ trong bối cảnh nhà đầu tư chờ đợi loạt dữ liệu kinh tế quan trọng và quyết định chính sách lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) vào tuần tới. Sự thận trọng bao trùm khiến thị trường đi ngang, song vẫn duy trì gần mức cao nhất mọi thời đại, phản ánh kỳ vọng tương đối tích cực về chu kỳ tiền tệ sắp tới.

Pháp lý cho tài chính vi mô ngày càng hoàn thiện

NHNN đang lấy ý kiến hoàn thiện Dự thảo Thông tư quy định về xếp hạng tổ chức tài chính vi mô (TCVM). Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm tiêu chuẩn hóa việc đánh giá sức khỏe tài chính, năng lực quản trị và mức độ tuân thủ pháp luật của các tổ chức này.

NHNN dự kiến bãi bỏ 18 văn bản quy phạm pháp luật đã lỗi thời hoặc không còn hiệu lực

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đang xây dựng và lấy ý kiến đối với Dự thảo Thông tư bãi bỏ một số văn bản quy phạm pháp luật do Thống đốc NHNN ban hành.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng kết thúc tốt đẹp chuyến công tác tháp tùng Tổng Bí thư Tô Lâm thăm cấp nhà nước CHDCND Lào

Từ ngày 01-03/12/2025, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam Nguyễn Thị Hồng đã có chuyến công tác quan trọng tham gia Đoàn đại biểu cấp cao tháp tùng Tổng Bí thư Tô Lâm thăm chính thức nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân (CHDCND) Lào và đồng chủ trì Hội đàm song phương cấp Thống đốc giữa NHNN Việt Nam và Ngân hàng CHDCND Lào. Chuyến công tác đã kết thúc tốt đẹp, đạt nhiều kết quả thiết thực, góp phần củng cố quan hệ hợp tác Việt – Lào, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng.