Về trách nhiệm của công ty kiểm toán

	Để không chậm chân trong hội nhập
	Từ kiểm soát sang kiểm toán: Bước chuyển đổi mang tính đột phá
	Kết luận sai, kiểm toán có chịu trách nhiệm?

Một trong những sự kiện hy hữu đã xảy ra trên thị trường chứng khoán gần đây là cổ phiếu của Công ty gỗ Trường Thành (TTF) đã lập kỷ lục rớt giá thê thảm chỉ trong vòng 4 tuần lễ, khi rơi từ mức hơn 40.000 đồng/cổ phiếu xuống chỉ còn khoảng 8.700 đồng/cổ phiếu (tính giá hôm 18/8).

Điều này đồng nghĩa là các cổ đông của TTF đã chịu mất một khoản tiền hơn 4.300 tỷ đồng giá trị vốn hóa trên sàn. Thậm chí có thể một số nhà đầu tư đã cháy toàn bộ tài khoản nếu lỡ đặt cược toàn bộ tài sản cũng như vay margin khi đầu tư vào cổ phiếu này.

Ảnh minh họa

Sự kiện đó đến từ vụ bê bối về tài chính của TTF khi một thông tin gần đây cho thấy giá trị hàng tồn kho của công ty trên thực tế đã bị sai lệch cả nghìn tỷ đồng với những con số được ghi trên báo cáo tài chính gần nhất.

Cụ thể, báo cáo soát xét 6 tháng đầu năm 2016 của hãng kiểm toán EY (do một cổ đông lớn của TTF thuê) phát hiện ra giá trị hàng tồn kho bị thiếu lên đến 980 tỷ đồng. Đồng thời, số liệu tài chính tại thời điểm cuối 2015 được điều chỉnh hồi tố 1 số khoản mục, trong đó lớn nhất là khoản phải thu ngắn hạn được điều chỉnh giảm với giá trị 218 tỷ đồng.

Đơn vị kiểm toán cho TTF cuối 2015 là Công ty kiểm toán DFK Việt Nam. Chủ tịch hội đồng quản trị cũ của Công ty Trường Thanh là ông Võ Trường Thành đã không đưa ra được những lời giải thích phù hợp nào cho việc bốc hơi tài sản khủng khiếp đến thế!

Có lẽ sẽ còn nhiều câu hỏi liên quan đến trách nhiệm của ban quản trị, ban kiểm soát của công ty. Nhưng bên cạnh đó, vai trò và trách nhiệm của đơn vị kiểm toán trong vụ việc này rất cần phải đề cập đến, bởi những ý kiến đánh giá của kiểm toán mang tính độc lập có tác động không nhỏ đến quyết định của các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán, nhất là vai trò của kiểm toán viên khi phải phát hiện được các hành vi sai sót và lừa đảo.

Trong lịch sử, đã từng xảy ra một vụ việc tương tự liên quan đến thao túng các con số tài chính của lãnh đạo công ty như sự kiện Dược Viễn Đông 2011. Khi đó, các báo cáo tài chính vào 2008 và 2009 được thực hiện bởi hai đơn vị kiểm toán là A&C và Ernst & Young đã không phát hiện ra được doanh thu ảo, các giao dịch mua bán lòng vòng giữa các thành viên trong hệ thống của Dược Viễn Đông. Hậu quả là khi vụ việc bị đổ bể, các nhà đầu tư bên ngoài là người phải gánh chịu hậu quả.

Những sự kiện như Dược Viễn Đông 2011 và Gỗ Trường Thành hiện nay cho thấy, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn thiếu một cơ chế đảm bảo rủi ro và đền bù thiệt hại cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ khi các vụ gian lận xảy ra.

Đồng thời cũng thiếu cơ chế xử phạt các bên liên quan mà trong đó các đơn vị kiểm toán cũng phải chịu trách nhiệm.

Thực tế thì dù có kinh nghiệm được tích lũy đầy đủ đến đâu, các kiểm toán viên cũng khó tránh khỏi một số sai sót trong khâu kiểm kê, đánh giá tài sản DN. Nhưng những vụ xử phạt là cần thiết để mang lại những bài học có giá trị giúp các công ty kiểm toán đúc rút kinh nghiệm. Thị trường chứng khoán nói chung cũng sẽ được nâng lên một mức độ phát triển mới, đảm bảo được tính công bằng và minh bạch.

Ở các quốc gia phát triển như Mỹ, các vụ bê bối tài chính như TTF bị xử phạt rất nghiêm và không loại trừ bất kỳ một công ty danh tiếng nào cả.

Điển hình như mới đây, Quỹ tín dụng Taylor, Bean & Whitaker (TWB) nộp lên tòa án bang Miami (Mỹ), buộc tội Công ty kiểm toán PricewaterHouseCooper (Pwc) đã tắc trách và không phát hiện ra âm mưu gian dối hàng tỷ USD giữa nhà sáng lập Lee Farkas và các lãnh đạo của Colonial Bank.

Từ năm 2002 đến 2008, PwC đã kiểm toán cho công ty mẹ của Colonial Bank và đều đặn đưa ra kết quả hoàn toàn sạch sẽ. Tuy nhiên, Colonial Bank đã sụp đổ năm 2009, trở thành vụ phá sản ngân hàng lớn thứ 6 trong lịch sử nước Mỹ.

Theo Taylor, Bean & Whitaker, PwC chứng nhận sự tồn tại của hơn 1 tỷ USD tài sản tại Colonial Bank mà trên thực tế số tài sản này không hề tồn tại. Theo tờ Financial Times, vụ việc này có thể kiến PwC mất ít nhất 2-3 tỷ USD.

Còn nhớ vào 2001, thị trường tài chính Hoa Kỳ rúng động với bê bối gian lận tài chính và phá sản của tập đoàn năng lượng khổng lồ Enron. Hãng kiểm toán cho Enron khi đó là Arthur Andersen đã phải hầu tòa, bị buộc tội, rút giấy phép hành nghề kiểm toán tại Mỹ. Và thương hiệu Arthur Andersen hiện đã không còn tồn tại trên thị trường tài chính thế giới.