Doanh nghiệp “xanh hóa” để thích ứng chuỗi cung ứng toàn cầu

Trên thực tế, các ngành sản xuất, đặc biệt là dệt may, da giày, thép, xi măng… đã chính thức bước vào cuộc đua xanh hóa “bắt buộc”, khi thị trường quốc tế bắt đầu siết quy định về phát thải.

Giới chuyên gia nhận định, đạt Net Zero không đơn thuần là bảo vệ môi trường, mà là bảo vệ thị phần. Doanh nghiệp nào không chuyển đổi sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo đó, không ít tập đoàn lớn đã đầu tư hàng triệu USD để lắp đặt điện mặt trời áp mái, thay thế lò hơi đốt than bằng sinh khối, ứng dụng phần mềm giám sát phát thải...

Tổng công ty May 10 - CTCP đã xây dựng lộ trình để đầu tư máy móc, công nghệ sử dụng tiết kiệm và hiệu quả năng lượng, giảm lượng khí thải carbon; đầu tư và tăng cường sử dụng năng lượng mặt trời, điện sinh khối; liên kết chuỗi sản xuất tại Việt Nam và nước ngoài để sử dụng nhiều nhất các sản phẩm từ tái chế, từ thiên nhiên để đảm bảo tỷ trọng xuất xứ nguyên liệu từ sợi trong cấu thành của sản phẩm… trong nhiều năm qua.

Tính đến cuối năm 2024, May 10 đã thay thế 90% lò đốt than tại các xưởng sản xuất bằng lò đốt viên nén biomass với mục tiêu giảm phát thải 20.000 tấn carbon ra môi trường trong năm 2025. Tổng công ty cũng đặt mục tiêu phủ kín điện mặt trời áp mái tại các đơn vị.

May 10 đề ra mục tiêu giảm phát thải 20.000 tấn carbon ra môi trường trong năm 2025

Bà Nguyễn Thị Huyền, CEO Công ty cổ phần Xuất khẩu quế hồi Việt Nam - Vinasamex (doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu các loại gia vị và tinh dầu hữu cơ) cho biết, các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mở ra cơ hội lớn cho những doanh nghiệp xuất khẩu, trong đó có doanh nghiệp nông sản. Tuy nhiên, yêu cầu của các thị trường không chỉ là chất lượng mà còn ở vấn đề thương mại và phát triển bền vững. Yêu cầu này đã thúc đẩy doanh nghiệp tăng đầu tư cho bảo vệ môi trường và cắt giảm phát thải.

Chuyển từ triết lý kinh doanh theo chuỗi giá trị, sang kinh doanh tạo tác động xã hội, cùng với triển khai bộ tiêu chuẩn ESG, đã giúp doanh nghiệp không chỉ bước chân mà còn đứng vững tại các thị trường như châu Âu, Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc. Cũng từ đây, doanh nghiệp tiếp cận được với các quỹ đầu tư, nguồn vốn xanh. Giá trị vô hình của doanh nghiệp đã được khẳng định, bên cạnh giá trị hữu hình.

“Giá trị hữu hình có thể 500 tỷ đồng, nhưng giá trị vô hình của doanh nghiệp có thể lên tới hàng nghìn tỷ đồng”, bà Nguyễn Thị Huyền nói.

TS. Hoàng Hiệp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) nhận định, các doanh nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa Net Zero. Việc tích hợp tiêu chí ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) vào hoạt động sản xuất kinh doanh không chỉ giúp gia tăng khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh. Bên cạnh một số doanh nghiệp tiên phong trong việc giảm phát thải khí nhà kính, vẫn còn một bộ phận doanh nghiệp họ biết quy định nhưng chưa chịu áp lực phải chuyển đổi nên họ chưa triển khai thực hiện.

Trước ý kiến cho rằng, hiện tại các doanh nghiệp gặp khó khăn về chi phí kiểm kê và đầu tư giảm phát thải. Về việc này, TS. Hoàng Hiệp chia sẻ, không phải thiếu tiền để thực hiện chuyển đổi xanh mà là thiếu hồ sơ chuẩn để được tài trợ, hỗ trợ cho vay ưu đãi lãi suất thấp. Nếu doanh nghiệp có lộ trình kiểm kê khí nhà kính rõ ràng, minh bạch, có mục tiêu giảm phát thải, thì sẽ có nhiều quỹ, nhiều đối tác sẵn sàng đồng hành.

“Hầu hết các quỹ quốc tế như Quỹ Khí hậu Xanh (Green Climate Fund - GCF), Quỹ Thích ứng (Adaptation Fund - AF), Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam trong nước đều yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh tư cách pháp lý rõ ràng và tuân thủ đầy đủ quy định về bảo vệ môi trường”, ông Hiệp nói.

Đồng quan điểm này, TS. Nguyễn Sỹ Linh, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường cho rằng, chuyển đổi xanh không đơn thuần là cải cách kỹ thuật, mà là “chuyển biến toàn diện trong tư duy phát triển, từ tăng trưởng bằng mọi giá sang tăng trưởng có trách nhiệm, bền vững”.

Trong cuộc chuyển dịch này, doanh nghiệp là mắt xích trung tâm. Họ không chỉ là nguồn phát thải chính, mà còn nắm trong tay nguồn lực tài chính, công nghệ và quyết định chuỗi sản xuất. Doanh nghiệp không thể đứng ngoài. Họ là người kiểm kê, là người nộp hạn ngạch, và nếu làm tốt, hoàn toàn có thể bán tín chỉ carbon như một giá trị mới.

Cùng với áp lực từ các thị trường như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, nơi mỗi đơn vị khí phát thải đều bị tính toán và truy vết, doanh nghiệp đang đứng trước 2 lựa chọn, hoặc chủ động chuyển đổi, hoặc bị đào thải khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, thị trường carbon trở thành công cụ linh hoạt, vừa giúp tối ưu chi phí, vừa mở ra nguồn thu mới. Nếu vượt hạn ngạch mà chưa đủ lực đầu tư, doanh nghiệp có thể mua tín chỉ. Nếu tiết kiệm hiệu quả, họ có thể bán lại cho bên khác.

Đặc biệt, doanh nghiệp “xanh” cũng sẽ có lợi thế vượt trội khi tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi như Quỹ Khí hậu xanh (GCF), Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) hay tín dụng xanh trong nước. Tất cả đang mở ra một hệ sinh thái mới, nơi “lợi ích” và “trách nhiệm” đi song hành.

Việc xây dựng chuỗi cung ứng xanh không còn là lựa chọn, mà là sự bắt buộc để tồn tại. Đây là một bài toán về quản trị và tư duy. PGS. TS. Nguyễn Thường Lạng, Giảng viên cao cấp Viện Thương mại và Kinh tế Quốc tế (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho hay, doanh nghiệp cần chuyển đổi mô hình kinh doanh từ việc tính toán không đầy đủ về Net Zero sang Net Zero là một chuẩn mực cơ bản để xây dựng giá trị tầm nhìn và sứ mệnh của doanh nghiệp, điều chỉnh chiến lược theo chuẩn mực mới và hành động một cách chủ động.

Doanh nghiệp ở Việt Nam trong quá trình thực hiện tiến trình phát triển xanh với nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, bởi họ không có chuyên môn và chuyên gia tham gia, hoặc không có tính đổi mới cao. Để giải quyết vấn đề này, theo ông Binu Jacob, Tổng Giám đốc Công ty Nestlé Việt Nam cho rằng, các doanh nghiệp cần phải có các đối tác đa phương. Không có công ty nào có thể giải quyết các vấn đề đơn phương được.

“Đồng thời, chúng ta cần xem xét tài năng của thế hệ trẻ. Trong 30 năm qua, khi chúng tôi làm việc ở Việt Nam, chúng tôi cũng đã tuyển chọn những người có tài năng thế hệ Z. Thế hệ này tập trung nhiều về tính bền vững. Họ tin vào nền kinh tế xanh và họ cũng có tri thức. Họ có suy nghĩ khác nhau và đưa ra các giải pháp đa dạng. Chúng ta cũng cần giáo dục, thay đổi nhận thức của người tiêu dùng để họ hiểu về Net Zero và hỗ trợ chúng ta. Nếu không được người tiêu dùng ủng hộ thì rất khó thực hiện mặc dù chi phí tái chế rất cao”, ông Binu Jacob chia sẻ.