Mua hàng online nhưng trả tiền “offline”

Theo giới chuyên gia, điều này không chỉ đi ngược lại với chủ trương thúc đẩy phát triển thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) mà Chính phủ đang hướng tới, mà hơn hết còn gây ra rủi ro cho người mua hàng và ảnh hưởng đến việc thống kê thuế thu nhập cá nhân trên các sàn.

Thực tế cho thấy, thị trường TMĐT Việt Nam trong thời gian qua đã ghi nhận sự tham gia sâu rộng hơn và ganh đua mạnh mẽ của các doanh nghiệp (DN) nước ngoài như SBI Holdings của Nhật Bản đã rót thêm vào Sendo 51 triệu USD đầu năm 2018; Alibaba đầu tư thêm 2 tỷ USD vào Lazada Đông Nam Á và SEA tăng thêm 1.200 tỷ đồng tương đương 50 triệu USD vốn điều lệ cho Shopee Việt Nam. Cùng với đó, các DN trong nước cũng đang phát triển mạnh mẽ, tạo ra cuộc cạnh tranh ngày càng sôi động trên thị trường.

Tỷ lệ thanh toán trực tiếp khi mua hàng trên sàn thương mại điện tử ở Việt Nam vẫn còn cao

Theo TS. Nguyễn Trần Hưng, Trưởng Khoa Hệ thống thông tin kinh tế và TMĐT trường đại học Thương mại, thì Việt Nam đang trở thành một trong những thị trường TMĐT tăng trưởng nhanh nhất ở khu vực Đông Nam Á và dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng nhanh chóng trong giai đoạn 2020-2025 với tỷ lệ tăng trưởng hàng năm khoảng trên 30%.

Trước sự phát triển của TMĐT, hình thức TTKDTM khi mua hàng trên sàn cũng có những dấu hiệu khởi sắc tích cực. Cập nhật mới nhất của Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước cho thấy, trong 7 tháng đầu năm, số lượng giao dịch thanh toán qua Internet đạt 240,9 triệu giao dịch với giá trị đạt 15,2 triệu tỷ đồng tăng 39,1% về giá trị so với cùng kỳ năm 2019. Nhất là số lượng giao dịch thanh toán qua điện thoại di động đạt 574,4 triệu giao dịch với giá trị đạt 5,9 triệu tỷ đồng, tăng 184,2% về số lượng và 186,3% về giá trị so với cùng kỳ năm 2019.

Ghi nhận từ các trang TMĐT, Shopee cho biết nhận thấy người dùng đang ngày càng sử dụng phương thức TTKDTM nhiều hơn, điển hình như sử dụng ví AirPay để chi trả cho các hoạt động mua hàng trên Shopee trong những tháng gần đây. Đồng thời, các sàn cũng đang tích cực tung ra nhiều chương trình ưu đãi, khuyến mãi cho giao dịch thanh toán online vì vậy thu hút được nhiều người dùng hơn.

Bên cạnh đó, một số sàn TMĐT còn bắt tay với ngân hàng để cho ra đời thẻ tín dụng đồng thương hiệu như Tiki ra mắt thẻ tín dụng liên kết Sacombank Tiki Platinum vào tháng 5/2020 vừa qua. Hay mới đây, Shopee đã hợp tác với VPBank và Visa ra mắt thẻ tín dụng VPBank-Shopee.

Tuy có nhiều nỗ lực từ phía ngân hàng và các sàn TMĐT, nhưng thực tế cho thấy tỷ lệ TTKDTM khi mua hàng online vẫn còn khiêm tốn. Cụ thể, theo thống kê, hình thức thanh toán trực tiếp khi giao hàng vẫn là phương thức thanh toán chủ yếu nhất. Đơn cử như Tiki có khoảng 4,5 đến 5 triệu đơn hàng một tháng thì số đơn hàng thanh toán online chỉ chiếm khoảng 40% tổng số đơn hàng, còn lại 60% là sử dụng tiền mặt.

Theo lý giải của các chuyên gia, người dùng vẫn sử dụng phương thức trả tiền trực tiếp nhiều do chưa có niềm tin vững chắc vào hàng hóa trên sàn TMĐT, vì vậy có quan niệm “tiền trao, cháo múc” sẽ an toàn hơn. Tuy nhiên, điều này lại cũng sẽ mang tới nhiều rủi ro hơn. Cụ thể, nắm bắt tâm lý nhiều người mua hàng không theo dõi kỹ quá trình vận chuyển, không biết đơn hàng đã bị hủy, một số gian hàng đã sử dụng cách hủy đơn hàng và lưu lại thông tin của khách, sau đó sẽ giao một món hàng kém chất lượng. Để thực hiện trót lọt, những gian hàng này hầu hết đều có quy định không được mở hàng kiểm tra khi nhận. Chính vì vậy khiến người dùng “tiền mất tật mang”, tưởng như đã nắm đằng chuôi để an toàn nhưng thực tế, việc thanh toán online sẽ giúp hạn chế rủi ro hơn vì đơn hàng đã được sàn TMĐT ghi nhận.

Ngoài ra, theo LS.Nguyễn Thế Truyền, Công ty luật Thiên Thanh, thói quen sử dụng tiền mặt trong giao dịch thương mại của cá nhân/tổ chức tại Việt Nam là một trở ngại lớn trong việc quản lý thuế trên không gian mạng, bởi lẽ việc trao đổi giao dịch quản lý tiền hàng còn mang tính thủ công và tự giác. Từ đó, công tác quản lý thuế đang ở tình trạng “quản lý bị động” hoặc “quản lý áp đặt”, cơ quan thuế sẽ không có cơ sở kiểm soát doanh thu để xử lý khi các cá nhân kinh doanh online có hành vi trốn thuế.

Để giải quyết tình trạng này, LS.Nguyễn Thế Truyền đề xuất cơ quan quản lý thuế cần có nghiên cứu thực tế phát triển của công nghệ và những ứng dụng về TMĐT đang thay đổi hàng ngày, hàng giờ trong đời sống xã hội. Đồng thời, cần dự báo, xây dựng danh mục cụ thể về những lĩnh vực sẽ tham gia vào hoạt động TMĐT, đưa ra được phương án đề xuất những chính sách quản lý thuế vừa có tính căn cơ đối với loại hình TMĐT, vừa phải linh hoạt để thích ứng kịp thời với xu thế TTKDTM ngày càng tăng của xã hội.

Bên cạnh đó, cũng cần tăng cường trách nhiệm phối hợp của các cơ quan quản lý như: Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công thương, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước...; các công ty viễn thông, công ty hoạt động trong lĩnh vực công nghệ thông tin, truyền dẫn, cung cấp hạ tầng mạng… trong việc trao đổi, thu thập thông tin của các đơn vị có hoạt động TMĐT, thông tin về việc đăng ký website sàn TMĐT, đăng ký tên miền, thuê máy chủ, thuê đường truyền dẫn, thanh toán qua ngân hàng… từ đó để tránh tình trạng thất thu thuế kinh doanh qua sàn TMĐT.