PPP và vai trò của Kiểm toán Nhà nước

	Chia sẻ rủi ro PPP đã rõ nhưng chưa đủ
	Tăng thẩm quyền cho kiểm toán, tránh chồng chéo với thanh tra

Kiểm toán nhà nước phải cùng tham gia kiểm tra, giám sát hoạt động đầu tư PPP

Sáng nay, ngày 03/03/2020, tại Hội thảo “Dự án PPP và vai trò của Kiểm toán Nhà nước”, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước (KTNN) - ông Đào Xuân Tiên cho biết: “Bên cạnh những lợi ích không thể phủ nhận của các dự án PPP, trong thời gian vừa qua, chúng ta đã gặp rất nhiều vấn đề liên quan đến quản lý, điều hành, khai thác các dự án PPP và đã gây ra không ít bức xúc trong dư luận xã hội”.

Bức xúc lớn nhất của dư luận là việc đầu tư nhiều dự án giao thông dưới hình thức PPP trên các tuyến quốc lộ, dẫn đến tình trạng phí chồng phí, tăng chi phí vận chuyển hàng hóa. Bức xúc nữa là vấn đề thu phí, quản lý phí thiếu minh bạch.

Ngược lại, các nhà đầu tư cũng lo ngại về tính ổn định của việc hợp tác, các dự án PPP thường kéo dài nhiều năm, nhà đầu tư cũng như các bên cho vay thường yêu cầu tính bền vững của các quy định pháp luật điều chỉnh hợp đồng. Vì vậy, rủi ro khi chính sách thay đổi là hiện hữu đối với nhà đầu tư.

Lo rủi ro, nhiều nhà đầu tư đề xuất áp dụng bảo lãnh hoặc yêu cầu một mức lợi nhuận cao hơn, thời gian thu hồi vốn dài hơn nhằm bù đắp cho những rủi ro mà nhà đầu tư phải chịu… Điều này gián tiếp làm tăng chi phí của bản thân dự án, chi phí xã hội để thực hiện dự án PPP cũng như chưa thu hút được nhiều nhà đầu tư quốc tế.

KTNN cho biết, trong 3 năm 2016-2019, KTNN đã kiểm toán 84 dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT giao thông.

Dẫn ra kết quả kiểm toán, ông Lê Tùng Lâm - Phó Chánh Văn phòng KTNN cho biết, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 4.684,4 tỷ đồng, bằng 3,4% tổng giá trị được kiểm toán, trong đó nhiều dự án có tỷ lệ xử lý tài chính lớn từ 11% đến 13% giá trị được kiểm toán.

Trong 84 dự án, KTNN đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn so với phương án ban đầu của 81 dự án là 300 năm, trong đó có dự án giảm thời gian nhiều nhất là 13 năm 01 tháng 12 ngày.

Kiểm toán 50 dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 9.102 tỷ đồng, bằng 13,78% tổng giá trị được kiểm toán, trong đó có những dự án tỷ lệ kiến nghị xử lý tài chính lớn từ 27% đến 29% giá trị được kiểm toán.

“Vấn đề đặt ra là nếu các dự án BOT, BT thời gian qua không được kiểm toán thì số tiền thất thoát sẽ rất lớn, mức độ chịu phí sẽ đè nặng lên đầu người dân, doanh nghiệp SXKD và Ngân sách Nhà nước sẽ thất thoát lớn”, ông Lâm nói.

Kết quả kiểm toán các dự án PPP nói chung và các dự án BOT, BT nói riêng cho thấy còn nhiều bất cập và kẽ hở về cơ chế, chính sách như: Hầu hết các dự án BOT, BT được kiểm toán đều thực hiện theo hình thức chỉ định thầu dẫn đến giảm tính cạnh tranh và minh bạch trong công tác lựa chọn nhà đầu tư, tiềm ẩn rủi ro, thất thoát, lãng phí và chọn nhà đầu tư không có đủ năng lực thực hiện dự án.

Kiểm toán nhận thấy quy định về mức vốn góp của nhà đầu tư hiện vẫn còn khá thấp so với tổng chi phí đầu tư dự án; tiến độ góp vốn của các nhà đầu tư chưa như cam kết nhưng thiếu chế tài xử lý; việc tuân thủ các quy định trong quá trình thực hiện dự án còn chưa thật sự nghiêm túc

“Nguyên tắc thị trường chưa được tôn trọng khi thực hiện các dự án PPP”, vị Phó Tổng KTNN chốt lại.

Ông Nguyễn Ngọc Phương, Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội Tỉnh Quảng Bình dẫn lại số liệu kết quả kiểm toán các dự án BOT, BT năm 2019, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính là 72.873 tỷ đồng; đồng thời kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế 154 văn bản nhằm bịt lỗ hổng về cơ chế, chính sách, tránh thất thoát, lãng phí tài chính công, tài sản công…

Nhưng nhìn lại, kiểm toán những kết quả bước đầu vẫn chưa đáp ứng được so với yêu cầu, đòi hỏi chất lượng hoạt động kiểm toán và kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và nhân dân.

“Về lâu dài, để xử lý tận gốc vấn đề thất thoát trong các dự án PPP, cần có một giải pháp tổng thể, vĩ mô”, đại biểu Nguyễn Ngọc Phương phát biểu. Ông đề nghị ban hành Luật PPP để tạo hành lang pháp lý về hoạt động nhà nước trong đầu tư theo phương thức PPP trong đó nhấn mạnh, phát huy vai trò của KTNN.

Tuy nhiên trong xã hội vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau về vai trò của KTNN đối với hoạt động đầu tư theo hình thức PPP.