Tận dụng tốt hơn FTA để hỗ trợ xuất khẩu

	Xuất khẩu tăng nhờ “đòn bẩy” FTA
	Tận dụng FTA để xuất khẩu bền vững
	Để xuất khẩu bền vững trong bối cảnh thực thi các FTA

HSBC vừa công bố báo cáo quý về tình hình và triển vọng nền kinh tế châu Á, trong đó nâng dự báo tăng trưởng GDP Việt Nam năm 2022 lên 8,1%, song sẽ chậm lại ở mức 5,8% vào năm 2023 do nhiều thách thức, đặc biệt là rủi ro xuất khẩu sẽ sụt giảm và áp lực lạm phát tăng lên.

Chuẩn bị cho thời kỳ xuất khẩu “ngủ đông”

Báo cáo của HSBC đánh giá, một trong những rủi ro lớn nhất đối với tăng trưởng kinh tế của Việt Nam hiện nay là những khó khăn trong thương mại ngày càng gia tăng. Việt Nam không tránh khỏi những tác động khi mà thương mại toàn cầu chậm lại đáng kể, nói cách khác, giai đoạn “chững lại” đã tới. “Kể từ khi xảy ra những căng thẳng thương mại Mỹ -Trung Quốc, Việt Nam là một trong những nước hưởng lợi nhiều nhất, xét về thương mại và chuyển hướng FDI, đặc biệt thúc đẩy thị phần xuất khẩu vào thị trường Mỹ. Do đó mà Việt Nam bị ảnh hưởng nhiều hơn khi kinh tế Mỹ suy giảm”, báo cáo nhận định. Các dữ liệu cho thấy, chỉ riêng Mỹ và EU đã chiếm hơn 40% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Mỹ cũng là thị trường nhập khẩu thống lĩnh với một số ngành hàng xuất khẩu lớn của Việt Nam. Đơn cử khoảng 60% các sản phẩm gỗ xuất khẩu là vào thị trường Mỹ.

Thực tế thời gian qua cho thấy, nhu cầu bên ngoài suy yếu khiến xuất khẩu của Việt Nam bị ảnh hưởng khá mạnh với xuất khẩu hàng hóa tháng 11 vừa qua giảm tới 8,4% so với cùng kỳ năm ngoái - đánh dấu sự sụt giảm đáng kể lần đầu tiên trong vòng hai năm qua. Trong khi đó, chỉ số PMI sản xuất tháng 11 cũng đã rơi vào vùng thu hẹp lần đầu tiên trong năm 2022 (chỉ còn 47,4 điểm) với đơn hàng mới, giá bán và việc làm đều xuống thấp, cho thấy tâm lý thị trường đang không tốt. Nhiều hàng hóa xuất khẩu hưởng lợi từ nhu cầu mạnh mẽ trong giai đoạn đại dịch như hàng điện tử, hàng dệt may/da giày… đang chứng kiến giai đoạn “chững lại”. Đáng chú ý, HSBC dự báo tăng trưởng xuất khẩu hàng hóa dự kiến sẽ “dậm chân tại chỗ”, thậm chí sụt giảm trong quý I và quý II/2023, trước khi phục hồi tích cực trở lại vào nửa cuối năm.

Ảnh minh họa

Tuy nhiên, bức tranh không chỉ toàn một màu xám. “Bất chấp những cơn gió ngược có tính chu kỳ, các doanh nghiệp vẫn tiếp tục đầu tư vào Việt Nam. Các tập đoàn công nghệ lớn như Samsung, LG… gần đây đã công bố sẽ tiếp tục đầu tư vào Việt Nam, càng cho thấy sự hấp dẫn lâu dài của Việt Nam”, HSBC đánh giá. Cùng với đó, các yếu tố thuận lợi nhờ mở cửa trở lại sau dịch vẫn còn. Trong đó, tăng trưởng trong ngắn hạn vẫn được hỗ trợ nhờ tiêu dùng trong nước (gắn với thị trường lao động) tiếp tục phục hồi; lượng khách du lịch quốc tế đã bắt đầu tăng nhanh trở lại và vẫn còn dư địa lớn để thúc đẩy hơn nữa (số lượt khách tới Việt Nam vẫn chưa bằng 20% năm 2019 và dự kiến cả năm 2022 đón khoảng 3,5 triệu lượt, chỉ bằng 70% mục tiêu đặt ra)…

“Với những thuận lợi nhờ mở cửa trở lại vẫn còn, chúng tôi nâng dự báo tăng trưởng GDP năm 2022 lên 8,1% (dự báo cũ: 7,6%). Tuy nhiên, những thách thức nhiều khả năng sẽ ảnh hưởng nặng nề hơn trong năm 2023, đặc biệt sau khi những hiệu ứng do mở cửa trở lại nhạt dần đi và tác động của lạm phát cao bên ngoài bắt đầu ảnh hưởng có độ trễ. Vì vậy, chúng tôi dự báo tăng trưởng GDP 2023 sẽ chậm lại ở mức 5,8% (dự báo cũ: 6,0%); lạm phát lên 4,0% (dự báo cũ: 3,7%)”. Các chuyên gia HSBC dự báo và nhận định, điều này đồng nghĩa với việc NHNN nhiều khả năng sẽ tiếp tục chu kỳ thắt chặt.

Các FTA: Công cụ hỗ trợ xuất khẩu đặc biệt quan trọng

TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) cho biết, thực tế cho thấy Việt Nam vẫn chưa tận dụng được các FTA như kỳ vọng. “Thống kê cho thấy, tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trung bình đi các thị trường FTA luôn thấp hơn tốc độ tăng trưởng xuất khẩu chung”, bà Trang nói và dẫn chứng theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong hai năm 2020-2021 (giai đoạn mà các FTA với tất cả 53 đối tác đã có hiệu lực), tăng trưởng xuất khẩu trung bình đi các thị trường FTA là 10,3%/năm, thấp hơn so với mức 13%/năm tăng trưởng trung bình của xuất khẩu đi toàn thế giới.

“Trong bối cảnh kinh tế thế giới 2023 được dự báo là rất thách thức, nhu cầu nhập khẩu giảm, chúng ta cần có những giải pháp đổi mới và thiết thực nhằm khai thác hiệu quả hơn các FTA, tạo ra lợi thế riêng có cho xuất khẩu Việt Nam ở các thị trường FTA cũng như tạo động lực tăng trưởng cho hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước”, bà Trang nhấn mạnh.

Các chuyên gia cho rằng, cầu tiêu dùng yếu ở các thị trường nhập khẩu trọng điểm trong năm 2023 như nhiều dự báo đã đưa ra chắc chắn sẽ khiến quy mô thị trường bị thu hẹp, cạnh tranh gia tăng giữa hàng hóa từ Việt Nam và từ các đối thủ cạnh tranh khác, dù trong những ngày gần đây, tình hình thị trường có một vài tín hiệu lạc quan hơn (Trung Quốc nới lỏng chính sách ứng phó COVID; Mỹ, EU dường như đã vượt qua giai đoạn căng thẳng nhất về lạm phát, năng lượng…).

Trong bối cảnh đó, các lợi thế từ FTA, đặc biệt là các ưu đãi thuế quan phải trở thành công cụ hỗ trợ đặc biệt quan trọng cho các doanh nghiệp, tạo ra lợi thế cạnh tranh để có thể tiếp tục giữ và mở rộng thị phần ở các thị trường này, cũng là giúp cho xuất khẩu tránh được sụt giảm quá lớn. Nhưng để thực hiện được điều này chúng ta cần có các giải pháp chính sách phù hợp cả tức thời cũng như trong dài hạn.

Về các giải pháp trước mắt, các bộ, ngành liên quan cần phối hợp triển khai các chiến dịch quảng bá thương hiệu sản phẩm Việt Nam được thiết kế riêng cho từng thị trường. Các thương vụ Việt Nam ở nước ngoài cần xây dựng kênh kết nối đối tác ở từng thị trường và phổ biến thông tin rộng rãi về các kênh kết nối này cho doanh nghiệp trong nước; thiết lập các đầu mối thông tin thị trường để cập nhật tình hình cung - cầu, các điều chỉnh chính sách… đối với các sản phẩm xuất khẩu trọng điểm. Cần thiết lập tổng đài hỗ trợ FTA, qua đó giúp doanh nghiệp biết và có thể xin hướng dẫn, tư vấn để hiểu, thực hiện và đáp ứng các quy tắc xuất xứ FTA nếu cần.

Về dài hạn, giới chuyên gia kiến nghị xem xét, nghiên cứu khả thi và xúc tiến việc đàm phán các FTA mới, ở dạng thức thích hợp (song phương, đa phương/khu vực) với một số thị trường tiềm năng cho xuất khẩu của Việt Nam như: Hoa Kỳ - nền kinh tế lớn nhất thế giới và cũng là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam; Khu vực Nam Mỹ (đặc biệt là Khối MERCOSUR); Châu Phi - khu vực có nhu cầu cao đối với các sản phẩm ở tầm trung và thấp, yêu cầu không quá cao về chất lượng, mẫu mã, thương hiệu…

Bên cạnh đó, cần thiết lập chương trình đánh giá định kỳ hàng năm (giao đầu mối thực hiện cụ thể) về hiệu quả thực thi các FTA một cách toàn diện, qua đó nhận diện và xử lý kịp thời các vấn đề cản trở việc tận dụng hiệu quả các FTA, nhất là từ góc độ thể chế, pháp luật, thủ tục hành chính; tình hình thực thi FTA của doanh nghiệp, đặc biệt là về mức độ hiểu biết, khả năng tận dụng, ảnh hưởng của các FTA, các lực cản trong thực thi FTA của doanh nghiệp.

“Với các biện pháp chính sách hỗ trợ kịp thời, thực chất của các cơ quan quản lý, và nỗ lực của từng doanh nghiệp xuất nhập khẩu, chúng ta sẽ có đủ niềm tin và động lực để vượt sóng lớn và tiếp tục phát triển trong năm 2023 và những năm tiếp theo”, TS. Nguyễn Thị Thu Trang kỳ vọng.