TP. Hồ Chí Minh đề xuất lập vùng phát thải thấp tại khu trung tâm thành phố và Cần Giờ

Vành đai khu vực phát thải thấp tại trung tâm TP. Hồ Chí Minh

Báo cáo tại hội thảo thuộc Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh do Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh tổ chức, với đơn vị tư vấn là liên doanh giữa Công ty Cổ phần Phát triển đô thị bền vững và Viện Khoa học Công nghệ Năng lượng và Môi trường.

Theo đơn vị tư vấn, sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP. Hồ Chí Minh đang quản lý hơn 12,7 triệu phương tiện, trong đó có hơn 1,4 triệu ô tô và 11,3 triệu xe máy. Giao thông đường bộ hiện là nguồn phát thải lớn nhất, chiếm tới 88% NOx, 99% CO, 79% SO₂ và 88% bụi mịn trong tổng phát thải giao thông tại TP. Hồ Chí Minh. Ô nhiễm không khí từ giao thông gây thiệt hại kinh tế ước tính hơn 3.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 0,25% GRDP của TP. Hồ Chí Minh.

Kết quả quan trắc cho thấy, nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình năm ở TP. Hồ Chí Minh đạt 31 µg/m³, cao gấp 6 lần mức khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là 5 µg/m³, trong đó giao thông vận tải đóng góp tới 40%. Phơi nhiễm bụi mịn là nguyên nhân của 81,31% số ca tử vong liên quan đến ô nhiễm không khí tại TP. Hồ Chí Minh, tương đương khoảng 1.840 - 3.150 ca tử vong/năm, cao gấp 3 - 5 lần số người chết vì tai nạn giao thông ở thành phố.

Việc kiểm soát khí thải phương tiện là nhiệm vụ cấp bách nhằm cải thiện chất lượng không khí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Theo đề xuất của đơn vị tư vấn, thành phố nên triển khai vùng phát thải thấp vào năm 2026, tại khu vực trung tâm (giới hạn bởi 15 cây cầu và 20 tuyến đường chính) cùng với tuyến đường Rừng Sác (Cần Giờ).

Vùng này sẽ hạn chế hoặc cấm hoạt động của các phương tiện phát thải cao, đặc biệt là xe tải hạng nặng chạy dầu diesel, ô tô không đạt tiêu chuẩn khí thải Mức 4 và xe mô tô, xe gắn máy không đạt tiêu chuẩn khí thải Mức 2. Để kiểm soát, các đơn vị kiến nghị Bộ Xây dựng sớm bổ sung biển báo "Vùng phát thải thấp" vào Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về báo hiệu đường bộ. Khi triển khai, TP. Hồ Chí Minh sẽ bố trí biển báo chuyên dụng "LEZ" tại các lối vào và lối ra, kết hợp vạch kẻ đường có ký hiệu "LEZ" để thông tin rõ ràng cho người lái xe.

Đối với chuyển đổi giao thông xanh, đơn vị tư vấn cho rằng quá trình triển khai cần dựa trên 3 trụ cột: chuyển đổi phương tiện điện hóa, phân vùng phát thải thấp (LEZ) và xây dựng hạ tầng chính sách hỗ trợ. Tập trung ưu tiên chuyển đổi xanh cho nhóm xe phát thải cao, dễ quản lý như xe buýt, taxi, xe công nghệ, xe tải..., sang xe năng lượng xanh, với chính sách hỗ trợ tài chính, thuế ưu đãi phù hợp. Đi kèm là xây dựng hạ tầng, có các giải pháp về quản lý hành chính, kỹ thuật, hỗ trợ tài chính và tuyên truyền đồng bộ.

Trên cơ sở đề xuất của tư vấn và ý kiến chuyên môn, ông Bùi Hòa An, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh cho biết thành phố sẽ phải có những bước đi cụ thể để cải thiện chất lượng không khí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Trong bối cảnh hiện nay, thành phố có thể chuyển đổi xanh trước đối với xe buýt, xe công nghệ..., tiếp đến sẽ vận động người dân và các cơ quan, đơn vị công lập tham gia chuyển đổi.

“TP. Hồ Chí Minh đã xác định từ Nghị quyết 98 rằng quá trình chuyển đổi giao thông xanh cần đảm bảo áp dụng chính sách 'khuyến khích, hỗ trợ, ưu đãi' phù hợp nhất. Khuyến khích ai đủ điều kiện tự chuyển đổi, ưu đãi cho người thu nhập thấp chuyển đổi, còn lại thì hỗ trợ toàn bộ cho hộ nghèo. Làm sao đảm bảo công bằng, ít gây xáo trộn cuộc sống của người dân, nhất là người thu nhập thấp", ông An nói.