Mở đường cho tiêu thụ lúa hè thu
Những ngày cuối tháng 4/2015, trong khi tình trạng bán đổ bán tháo các loại nông sản như dưa hấu, hành tím… chưa hết nóng, thì ngành công thương lại đứng ngồi không yên vì tại các kho chứa khu vực biên giới phía Bắc đang có khoảng 30.000 tấn gạo tồn đọng, ùn tắc có nguy cơ đổ bỏ. Nguyên nhân của việc ùn tắc hàng chục ngàn tấn gạo được xác định là do phía Trung Quốc “có thay đổi kiểm soát chặt hơn ở cửa khẩu phụ và lối mở nên việc nhận hàng qua biên giới không còn thuận lợi như các tháng trước”.
Như vậy, hiện nay hoạt động xuất khẩu (XK) gạo tiểu ngạch đang gặp khó khăn lớn. Và điều này sẽ tác động trực tiếp đến giá thu mua lúa gạo vụ hè thu 2015 mà chỉ trong vòng tháng tới sẽ vào mùa thu hoạch rộ.
Những thống kê của Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho thấy đến tuần cuối của tháng 4/2015, nông dân các tỉnh đã xuống giống vụ hè thu được khoảng 700 ngàn ha trên tổng diện tích kế hoạch là 1,65 triệu ha. Những trà lúa sớm đã bắt đầu thu hoạch. Năm 2014, sản lượng lúa vụ hè thu ở ĐBSCL ước đạt 9,5 triệu tấn. Vụ hè thu này, sản lượng nhiều khả năng cũng ở mức tương tự. Chính vì vậy nếu không có được những hợp đồng lớn hay thị trường thương mại vẫn trầm lắng trong thời gian tới, thì việc tiêu thụ lúa hè thu 2015 ở ĐBSCL sẽ rất khó khăn.
Ghi nhận cho thấy rằng, hiện nay thị trường XK gạo vẫn hết sức ảm đạm. Vụ hè thu với sản lượng lúa hơn 9,5 triệu tấn nhưng đến thời điểm này vẫn chưa có hợp đồng lớn nào để trông cậy. Trung Quốc mặc dù từ đầu năm đã được đánh giá là thị trường tiêu thụ lớn các loại gạo trắng cao cấp và trung cấp nhưng hiện nay do mức thuế, phí và chi phí vận chuyển khá cao (khoảng 170 USD/tấn gạo NK), nên các nhà NK Trung Quốc ít mua các loại gạo trắng truyền thống mà chuyển sang mua các loại gạo thơm (Nàng Hoa, OM 4900, OM 5401, Jasmine…) để cân đối lợi nhuận.
Do bí đường chính ngạch, hiện gạo trắng Việt Nam xuất sang Trung Quốc đành phải trông chờ vào các đường tiểu ngạch. Tuy nhiên, vụ việc ùn tắc hơn 30.000 tấn ở cửa khẩu Lào Cai mấy ngày qua cho thấy rằng các đường tiểu ngạch tại biên giới phía Bắc hết sức phập phù. Một số DN XK gạo cho hay giá gạo 5% tấm vào thời điểm này, khi ra tới cảng Hải Phòng là chưa tới 8.000 đồng/kg (giá gạo thành phẩm có bao bì tại mạn tàu ở ĐBSCL hiện ở mức 7.450 đồng/kg, phí vận chuyển ra tới Hải Phòng khoảng 380 đồng/kg), là mức giá tương đối rẻ, nhưng việc tiêu thụ gạo trắng vẫn đang rất khó khăn.
Hiện Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với UBND các tỉnh biên giới, cơ quan liên quan rà soát các lối mở biên giới có đủ điều kiện để cho phép XK gạo qua biên giới theo quy định. Thủ tướng Chính phủ cũng giao Bộ Tài chính xem xét đề nghị về việc bỏ quy định áp thuế giá trị gia tăng 5% đối với gạo sản xuất, tiêu dùng trong nước để có giải pháp xử lý bảo đảm công bằng và khuyến khích sản xuất, tiêu dùng gạo sản xuất trong nước.
Tuy nhiên, trong vòng khoảng 1-2 tháng tới đây, nếu tại thị trường Trung Quốc và các thị trường truyền thống ở châu Á không có thêm được các hợp đồng tập trung thì khả năng việc tiêu thụ lúa hè thu 2015 sẽ cực kỳ khó khăn. Bởi tính từ đầu năm đến nay mặc dù các DN XK gạo ký được hợp đồng XK khoảng 840 tấn gạo sang các thị trường Philippines, Malaysia và Cu Ba, nhưng đến thời điểm này về cơ bản DN đã giao xong hoặc đã mua đủ gạo để phục vụ cho các hợp đồng tập trung nói trên. Chương trình mua dự trữ 1 triệu tấn quy gạo cũng đã kết thúc vào giữa tháng 4/2015 và giá lúa gạo nội địa tại khu vực ĐBSCL không còn rào chắn nào để ngăn đà giảm khi rộ vụ.