Các ngân hàng trung ương lo ngại bị cuốn vào “cơn bão Fed”

Các ngân hàng trung ương lo ngại bị cuốn vào “cơn bão Fed”

Những nỗ lực của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm tái định hình Fed theo ý mình và gây áp lực buộc cơ quan này phải cắt giảm lãi suất đã làm dấy lên câu hỏi liệu Fed có thể giữ được tính độc lập và uy tín chống lạm phát hay không.

Ông Trump không hài lòng với những bảo đảm pháp lý cho lãnh đạo Fed và nhiệm kỳ dài của các thành viên Hội đồng Thống đốc, vốn được thiết kế để vượt qua nhiệm kỳ của bất kỳ tổng thống nào, đã gây áp lực buộc Chủ tịch Fed Jerome Powell từ chức, đồng thời tìm cách loại bỏ Thống đốc Lisa Cook.

Nếu ngân hàng trung ương "quyền lực nhất thế giới" nhượng bộ áp lực này, hoặc ông Trump tìm được “cẩm nang” để loại bỏ các thành viên, một tiền lệ nguy hiểm sẽ được tạo ra, từ châu Âu đến Nhật Bản, nơi những chuẩn mực về độc lập chính sách tiền tệ có thể bị giới chính trị bản địa tấn công.

“Những cuộc tấn công mang động cơ chính trị vào Fed có tác động lan tỏa tới phần còn lại của thế giới, bao gồm cả châu Âu”, Olli Rehn, nhà hoạch định chính sách của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đến từ Phần Lan, phát biểu bên lề hội nghị thường niên của Fed tại Jackson Hole, Wyoming.

Đó là lý do Rehn và các đồng nghiệp ủng hộ ông Powell giữ vững lập trường, ngay cả sau khi ông phát tín hiệu có thể cắt giảm lãi suất vào tháng 9. Ông Powell nhận được tràng pháo tay khi bước lên bục phát biểu tại hội nghị.

Không thể xem là điều hiển nhiên

Các cuộc trao đổi với hàng chục ngân hàng trung ương toàn cầu bên lề hội nghị ở dãy Grand Teton cho thấy, viễn cảnh Fed mất khả năng kiểm soát lạm phát do đánh mất tính độc lập được coi là mối đe dọa trực tiếp đến uy tín và ổn định kinh tế rộng hơn.

Điều này có thể gây hỗn loạn lớn trên thị trường tài chính, khi nhà đầu tư yêu cầu mức bù rủi ro cao hơn để nắm giữ trái phiếu Mỹ, đồng thời xem xét lại vị thế “huyết mạch” của trái phiếu Kho bạc trong hệ thống tài chính toàn cầu.

Các ngân hàng trung ương đã bắt đầu chuẩn bị cho kịch bản xấu, cảnh báo hệ thống ngân hàng theo dõi sát mức độ tiếp xúc với đồng USD.

Căn bản hơn, một sự nhượng bộ của Fed sẽ chấm dứt mô hình đã đem lại sự ổn định giá cả tương đối trong 40 năm kể từ khi cố Chủ tịch Paul Volcker dập tắt lạm phát cao. Từ đó, ngày càng nhiều ngân hàng trung ương noi theo mô hình độc lập chính trị và tập trung một nhiệm vụ -hầu hết là giữ lạm phát gần 2%.

“Đây là lời nhắc nhở rằng độc lập không thể coi là hiển nhiên”, Joachim Nagel, Chủ tịch Bundesbank và thành viên Hội đồng thống đốc ECB, nói và thêm rằng: “Chúng ta phải thực hiện đúng nhiệm vụ và làm rõ rằng độc lập là điều kiện tiên quyết cho ổn định giá cả”.

“Quả bóng chính trị”

Cho tới nay, thị trường chưa phản ánh sự lo ngại sâu sắc về tính độc lập của Fed. Chứng khoán Mỹ vẫn tăng mạnh và chưa thấy sự nhảy vọt của lợi suất trái phiếu hay kỳ vọng lạm phát - dấu hiệu thường cho thấy uy tín Fed bị nghi ngờ.

Dù ông Trump có thể chỉ định chủ tịch mới khi nhiệm kỳ của ông Powell kết thúc vào tháng 5 tới, ông cần nhiều ghế trống hơn trong 7 thành viên Hội đồng Thống đốc để phe bổ nhiệm của mình nắm đa số. Hệ thống 12 ngân hàng khu vực, có quyền biểu quyết luân phiên về chính sách lãi suất, cũng là đối trọng, bởi họ do hội đồng quản trị địa phương lựa chọn nhằm tách biệt khỏi ảnh hưởng chính trị Washington.

Tuy nhiên, mối quan hệ căng thẳng giữa Trump và Fed - trong bối cảnh Mỹ được xem có truyền thống pháp quyền và thể chế mạnh - đã khiến các ngân hàng trung ương khác ý thức rõ sự mong manh của tính độc lập.

Ngay cả ECB, vốn được Hiệp ước EU bảo đảm quyền tự chủ khỏi 20 chính phủ thành viên, cũng từng phải chiến đấu để bảo vệ uy tín. Ngân hàng này từng bị cáo buộc tài trợ chính phủ khi tung ra chương trình mua trái phiếu quy mô lớn để ngăn giảm phát cách đây một thập kỷ và đã vượt qua nhiều vụ kiện chống lại chương trình đó.

Các đảng phái ở Ý, Đức, Pháp cũng từng nhiều lần chỉ trích ECB. Ở nhiều quốc gia, việc bổ nhiệm thống đốc ngân hàng trung ương trở thành “quả bóng chính trị”.

Ví dụ, Thống đốc ngân hàng trung ương Latvia Martins Kazaks từng bị chỉ trích vì không chiều theo chính phủ trong quá trình tái bổ nhiệm. Slovenia vẫn chưa có thống đốc từ tháng 1 do bất đồng đảng phái.

Tại Nhật Bản, cố Thủ tướng Shinzo Abe từng chỉ trích Thống đốc Masaaki Shirakawa vì làm quá ít để chống giảm phát và đã đích thân chọn Haruhiko Kuroda thay thế năm 2013. Ông Kuroda sau đó tung gói mua tài sản khổng lồ, làm suy yếu đồng yên Nhật và kích thích tăng trưởng, nhưng cũng gây tranh cãi khi biến BoJ thành chủ nợ lớn nhất của chính phủ.

Nguy cơ “tạo tiền lệ xấu”

Ông Trump tuyên bố nhiệm kỳ ông Powell kết thúc vào tháng 5 năm sau “không thể đến đủ nhanh” và đã công khai bắt đầu tìm người kế nhiệm.

“Như thể ông Trump học được bài từ Abe”, một nguồn tin am hiểu quan điểm của BoJ cho biết.

Động thái của ông Trump có thể khuyến khích nhiều chính phủ, đặc biệt các chính quyền dân túy, tìm cách kiểm soát ngân hàng trung ương của họ. Điều này có thể mở ra kỷ nguyên lạm phát toàn cầu cao hơn và thị trường biến động hơn.

“Một khi kiểm soát được Fed, đó sẽ là tấm gương rất xấu cho các chính phủ khác”, Maury Obstfeld, chuyên gia cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson và cựu Kinh tế trưởng IMF, cảnh báo.

“Làm sao có thể thấy điều này diễn ra ở Mỹ - quốc gia vốn được coi là thành lũy của cơ chế kiểm soát và cân bằng thể chế, cũng như thượng tôn pháp luật - mà không kết luận rằng các nước khác sẽ dễ bị tổn thương hơn?”, ông nói thêm.