Chuyên gia lý giải vì sao tăng trưởng việc làm sẽ chậm lại đáng kể dưới thời ông Trump?

Chuyên gia lý giải vì sao tăng trưởng việc làm sẽ chậm lại đáng kể dưới thời ông Trump?

Các doanh nghiệp chỉ tạo thêm 73.000 việc làm mới trong tháng 5, với mức trung bình ba tháng gần nhất chỉ còn 35.000 việc làm/tháng, mức tăng trưởng rất yếu. Trong năm 2024, mức tăng trung bình là 168.000 việc làm/tháng.

Ông Trump cáo buộc rằng các số liệu trên đã bị “dàn dựng” và sa thải người đứng đầu cơ quan thống kê chịu trách nhiệm về báo cáo việc làm. Nhưng theo các chuyên gia kinh tế, những con số này hoàn toàn hợp lý. Việc trục xuất người nhập cư và siết chặt mọi hình thức nhập cư đang làm thu hẹp quy mô lực lượng lao động - yếu tố trực tiếp kìm hãm tăng trưởng kinh tế.

“Việc giảm nhập cư sẽ gây áp lực lớn lên tốc độ tăng trưởng của lực lượng lao động và việc làm”, nhóm nghiên cứu tại Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ (AEI) nhận định. Họ dự báo tăng trưởng việc làm có thể giảm chỉ còn 10.000 - 40.000 việc/tháng vào cuối năm nay, và đến năm 2027 thậm chí có thể tăng trưởng âm, tức số lượng việc làm giảm theo tháng.

Dân số Mỹ đã tăng chậm lại suốt 25 năm qua, chủ yếu do tỷ lệ sinh thấp và lượng người nhập cư chững lại. Điều này khác biệt đáng kể so với 3 năm cuối nhiệm kỳ Tổng thống Biden, khi dân số và lực lượng lao động tăng mạnh nhờ chính sách nhập cư nới lỏng.

Do áp lực chính trị từ dòng người di cư tăng mạnh tại một số bang, ông Biden đã buộc phải siết lại một số chính sách nhập cư trong năm ngoái. Nhưng ông Trump đã đi xa hơn rất nhiều, với việc cấp thẻ xanh và visa tạm trú ít hơn, nhận ít người tị nạn hơn và trục xuất hàng nghìn người khác. Các nhà nghiên cứu tại AEI ước tính lượng nhập cư ròng (người vào trừ người ra) sẽ giảm từ khoảng 2,6 triệu người trong năm 2024 xuống 0 trong năm 2025, thậm chí có thể âm.

Điều này có tác động rất lớn đến nền kinh tế. Một số người có thể cho rằng ít người nhập cư đồng nghĩa của cải sẽ được chia cho ít người hơn, tức ai ở lại sẽ giàu hơn. Nhưng nền kinh tế không hoạt động như vậy. Hầu hết người nhập cư đều lao động và đóng góp vào tăng trưởng sản lượng và tạo việc làm. Ít người lao động hơn cũng đồng nghĩa với tăng trưởng chậm hơn.

Xét về mặt kinh tế, việc người nhập cư là hợp pháp hay không không quá quan trọng. Dù tình trạng di trú thế nào, miễn họ làm việc thì vẫn đóng góp vào tăng trưởng.

Làn sóng người nhập cư dưới thời ông Biden từng là gánh nặng chính trị, nhưng đồng thời cũng là nguyên nhân chính tạo nên tăng trưởng việc làm kỷ lục. Trong nhiệm kỳ 4 năm của Biden, nền kinh tế đã tạo thêm 16,1 triệu việc làm mới, trung bình 336.000 việc/tháng. Đến đầu năm 2024, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng làn sóng nhập cư đã đóng vai trò chủ chốt trong thành tích này.

Giờ đây, xu hướng đó đang đảo chiều. Chuyên gia kinh tế Jed Kolko từ Viện Peterson nhận định tốc độ tăng dân số Mỹ đã giảm từ 1% năm 2023 xuống còn 0,5% năm 2025 - mức thay đổi rất lớn trong thời gian ngắn, chủ yếu do chính sách nhập cư.

“Các nhà hoạch định chính sách cần điều chỉnh lại mục tiêu và dự báo kinh tế”, ông viết.

Goldman Sachs gần đây cũng điều chỉnh kỳ vọng, dự báo chỉ còn 30.000 việc làm mới mỗi tháng hoặc thấp hơn trong phần còn lại của năm 2025. Ngân hàng này nhấn mạnh rằng lực lượng lao động suy giảm sẽ khiến tỷ lệ thất nghiệp tiếp tục ở mức thấp một cách “ảo”, ngay cả khi tuyển dụng gần như chững lại.

Chính sách thuế quan mới của ông Trump đang thu hút phần lớn sự chú ý, do ông thường xuyên tuyên bố các mức thuế mới hoặc các thỏa thuận thương mại mỗi tuần. Nhưng chính sách nhập cư của ông có thể tạo tác động lớn hơn đến nền kinh tế.

“Chúng tôi cho rằng yếu tố tác động lớn nhất đến kinh tế Mỹ trong năm 2025 tính đến nay là việc đóng cửa biên giới, làm giảm tốc độ tăng dân số và GDP tiềm năng khoảng 1%. Thuế quan được nói nhiều hơn, nhưng tác động thực sự của chúng đến tăng trưởng sẽ rất khiêm tốn nếu so với nhập cư”, chuyên gia kinh tế trưởng Michael Drury thuộc McVean Trading viết trong bản tin ngày 15/8.

Nếu tăng trưởng việc làm giảm xuống còn 30.000 hay 20.000 việc/tháng dưới thời ông Trump, Tổng thống sẽ làm gì? Trước hết, nhiều khả năng ông sẽ tìm người để "quy trách nhiệm", mà Chủ tịch Fed Jerome Powell hiện đang có thể là "mục tiêu chính". Ông Trump đổ lỗi cho ông Powell về mọi vấn đề kinh tế, đặc biệt là lãi suất - thứ mà ông muốn hạ thêm vài điểm phần trăm. Ông chắc chắn sẽ liệt kê cả số liệu việc làm yếu kém vào danh sách “tội trạng” của ông Powell.

Ngoài ra, ông Trump cũng có thể tìm cách kiểm soát dữ liệu để làm cho các con số trông khả quan hơn. Ông đã đề cử một nhân vật cánh hữu - vốn gây tranh cãi, bị nhiều chuyên gia kinh tế dòng chính thống phản đối - vào vị trí phụ trách các báo cáo về việc làm và lạm phát, cho thấy đội ngũ của ông có thể tìm cách "xào nấu" số liệu nhằm làm đẹp thành tích. Dù thị trường sẽ sớm nhận ra điều đó, ông Trump xưa nay vốn không quan tâm nhiều đến phản ứng từ các thể chế truyền thống.

Điều mà ông Trump gần như chắc chắn sẽ không làm là thay đổi chính sách nhập cư, ngay cả khi chính sách đó khiến nền kinh tế mất việc làm. Chuyên gia Jim Bianco từ Bianco Research nhận định xử lý nhập cư bất hợp pháp là vấn đề lớn duy nhất mà cử tri thể hiện sự ủng hộ ròng với ông Trump, theo các cuộc thăm dò gần đây.

“Ngay cả khi đảng Cộng hòa và/hoặc ông Trump thừa nhận rằng tăng trưởng việc làm đang chậm lại, họ cũng sẽ không đảo ngược quyết định đóng cửa biên giới. Đó là lý do họ thắng cử, và việc thay đổi sẽ là thảm họa chính trị”, ông viết ngày 12/8.