Ký ức Lịch sử tiền tệ Việt Nam Lịch sử tiền tệ thế giới Ký sự ngân hàng Hình ảnh ngân hàng xưa

Tiền triều Tây Sơn (1778 - 1802) Kỳ III - Tiền đời Hoàng đế Cảnh Thịnh - Nguyễn Quang Toản (1793 - 1802)

Lâm.TV - 07:00 | 29/08/2025

Tiền triều Tây Sơn (1778 - 1802) Kỳ I - Tiền đời Thái Đức Hoàng Đế - Nguyễn Nhạc (1778 - 1793) Tiền triều Tây Sơn (1778 - 1802) Kỳ II - Tiền đời Hoàng đế Quang Trung - Nguyễn Huệ (1788 - 1792)

Tiền đời Hoàng đế Cảnh Thịnh - Nguyễn Quang Toản (1793 - 1802)

Năm 1792, vua Quang Trung băng hà, con trưởng là Nguyễn Quang Toản lên ngôi. Trong 10 năm trị vì đất nước (1792-1802), vua Nguyễn Quang Toản đặt hai niên hiệu là Cảnh Thịnh (1793-1801) và Bảo Hưng (1801-1802). Cả hai niên hiệu đều có đúc tiền giống như tiền thời Quang Trung. Đặc điểm chung của tiền thời kỳ này là khá mỏng, vành rộng, chữ đúc không nổi.

a. Tiền Cảnh Thịnh thông bảo 景盛通寳

Tiền đúc bằng đồng với số lượng nhiều và có sự kế thừa tiền Quang Trung giai đoạn sau. Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Cảnh Thịnh thông bảo” - 景盛通寳 theo kiểu Chân thư, đọc chéo. Khổ chữ nhỏ, nét chữ mảnh, rõ ràng. Lưng tiền để trơn. Biên tiền trước và sau đều rộng. Tiền rất mỏng. Đường kính 23 - 23,4mm, dày 0,9mm, nặng 1,9gr.

Các chữ có sự khác nhau và cũng có sự khác nhau về tự dạng, ví như chữ “Thông” - 通, kiểu phồn thể có nhiều dạng, chữ “Cảnh” - 景 giản lược bớt nét và không có chữ “Bảo”giản thể (宝). Lưng tiền không có chữ giống như tiền Quang Trung thông bảo nhưng lại xuất hiện các dấu hiệu trăng sao. Tiền Cảnh Thịnh thông bảo 景盛通寳 có nhiều loại: Mặt trước có hai đường biên, mặt sau có hai đường biên, 2 mặt chữ…

Tiền triều Tây Sơn (1778 - 1802) Kỳ III - Tiền đời Hoàng đế Cảnh Thịnh - Nguyễn Quang Toản (1793 - 1802)

Ảnh 1.10.12. Tiền Cảnh Thịnh thông bảo 景盛通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền trơn, đk 23mm

Ảnh 1.10.13. Tiền Cảnh Thịnh thông bảo 景盛通寳, kiểu chữ Chân -
Hai mặt chữ, tiền đúc lỗi, giáp 2 mặt trước với nhau

Cho đến nay, chúng ta còn phát hiện được tiền Cảnh Thịnh thông bảo đúc dày dặn, biên tiền rõ ràng. Mặt tiền đúc 4 chữ “Cảnh Thịnh thông bảo”- 景盛通寳 theo kiểu Chân thư, đọc chéo. Đặc biệt, lưng tiền có cả hai ký hiệu “trăng” và “sao”. Đường kính 25mm, dày 1,5mm, nặng 3,8gr. Loại tiền này rất hiếm.

Ảnh 1.10.14. Tiền Cảnh Thịnh thông bảo 景盛通寳, kiểu Chân thư,
lưng tiền có hai ký hiệu trăng và sao, đk 25mm

Trong thời kỳ trị vì đất nước của mình, vua Quang Toản cũng cho ra đời Cảnh Thịnh thông bảo đại tiền (tiền thưởng, tiền mệnh giá lớn) mà thời Thái Đức Hoàng đế hay Quang Trung Hoàng đế không có. Đại tiền được đúc rất đặc biệt, có đường kính 45 - 46mm, dày 2-2,5mm, nặng khoảng 24,8 - 28gr. Biên viền mặt tiền và lưng tiền được trang trí bằng họa tiết hồi văn chữ “T” chạy xung quanh, viền lỗ là hai hình vuông lồng vào nhau, mặt trước đúc nổi 4 chữ “Cảnh Thịnh thông bảo”- 景盛通寳 theo kiểu Chân thư. Lưng tiền đúc họa tiết “Long ẩn vân” (Rồng bay trong mây), dưới là một đôi “cá chép - lý ngư” tượng trưng cho hạnh phúc. Trên thực tế, cho đến nay, chúng tôi có tiếp cận và ghi nhận được vài dạng tiền thưởng khác nhau của dòng đại tiền Cảnh Thịnh.

b. Tiền Cảnh Thịnh đại bảo 景盛大宝

Đúc gần giống tiền Cảnh Thịnh thông bảo. Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Cảnh Thịnh đại bảo”- 景盛大宝 theo kiểu chữ Chân, đọc chéo. Khổ chữ rất nhỏ, nét chữ mảnh, rõ ràng. Chữ “Bảo” đúc theo lối giản thể (宝) như tiền Quang Trung đại bảo. Lưng tiền để trơn. Biên tiền trước và sau đều rất rộng. Tiền rất mỏng. Tiền Cảnh Thịnh đại bảo thường có đường kính 24 - 24,7mm, dày 0,7mm, nặng 1,6gr. Tiền đúc rõ ràng và ghi nhận có vài tiêu bản khác biệt như nét mảnh, bè, có hai đường biên,…

Ảnh 1.10.15.Tiền Cảnh Thịnh thông bảo 景盛通寳, kiểu Chân thư,
lưng tiền đúc họa tiết “Long ẩn vân”, đk 45-46mm

Ảnh 1.10.16. Tiền Cảnh Thịnh đại bảo 景盛大宝, kiểu Chân thư, lưng tiền trơn, đk 24,7mm

Ảnh 1.10.17. Một số mẫu tiền kẽm triều Tây Sơn niên hiệu Thái Đức,
Minh Đức, Quang Trung, Cảnh Thịnh

c. Tiền Bảo Hưng thông bảo 寳興通寳

Những năm cuối thế kỷ XVIII, tình hình đất nước có nhiều biến động, nội bộ Tây Sơn có nhiều mâu thuẫn, lực lượng quân đội của Nguyễn Phúc Ánh ngày càng mạnh lên, dần lấy lại quyền làm chủ Sài Gòn - Gia Định và vùng phụ cận. Năm 1801, chúa Nguyễn Phúc Ánh ra đánh Phú Xuân, vua Quang Toản dốc sức chống giữ không nổi, Phú Xuân bị chiếm, vua Quang Toản chạy ra Bắc Hà. Năm 1801 đổi niên hiệu thành Bảo Hưng (1801 - 1802) và cho đúc tiền Bảo Hưng thông bảo.

Tiền đúc bằng đồng. Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Bảo Hưng thông bảo”- 寳興通寳 theo kiểu Chân thư, đọc chéo. Khổ chữ nhỏ, nét chữ mảnh. Lưng tiền để trơn. Biên tiền trước và sau đều rất rộng. Đường kính 24mm, dày 1,5mm, nặng 2,7gr.

Niên hiệu Bảo Hưng được hơn một năm, số lượng tiền đúc ra rất ít nên hiếm gặp và không thấy tiền đúc bằng kẽm hay chì có cùng niên hiệu.

Ảnh 1.10.18. Tiền Bảo Hưng thông bảo 寳興通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền trơn, đk 24mm

Năm 1802, Nguyễn Phúc Ánh đánh ra Thăng Long, khí thế rất mạnh, vua Quang Toản bỏ chạy theo hướng Bắc bị các thổ hào địa phương bắt đưa về Thăng Long. Chính quyền Tây Sơn sụp đổ. Như vậy, triều đại Tây Sơn chính thức kéo dài được 25 năm, từ 1778 đến 1802.

Tiền Tây Sơn nhìn chung không đẹp so với các loại tiền có từ đời trước, nhưng nhân dân rất mến mộ triều đại Tây Sơn và theo đó, họ cũng rất tín nhiệm tiền của triều đại này. Sau khi triều Tây Sơn mất, tiền Tây Sơn vẫn được tiêu dùng đến nửa thế kỷ sau. Mặc dù thời Gia Long, Minh Mệnh, gọi đó là tiền nguỵ nhưng cũng không cấm nổi trong dân.

Tiền Tây Sơn còn tràn sang thị trường Trung Hoa đến mức vua Càn Long triều Thanh phải ra lệnh cấm lưu hành. Điều đó cho thấy, uy lực của đồng tiền Tây Sơn và triều đại Tây Sơn có ảnh hưởng rất lớn tới đời sống kinh tế - xã hội, không chỉ trong thời gian vương triều tồn tại.

Nguồn: Tác phẩm: ''Lịch sử đồng tiền Việt Nam'' của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Biên tập: Mạnh - Thắng | Đồ họa:Văn Lâm

Lâm.TV

Tin khác

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1923 - 1939: Phát hành kỳ 3 (1932 -1936)

Năm 1930, cuộc khủng hoảng kinh tế giai đoạn 1929-1933 tại các nước tư bản chủ nghĩa đã lan sang các thuộc địa, nên Việt Nam cũng bị ảnh hưởng trầm trọng do nền kinh tế của nước thuộc địa phụ thuộc vào kinh tế của chính quốc là nước Pháp. Thực dân Pháp đã thi hành một loạt biện pháp kinh tế - tài chính như: rút vốn đầu tư về các ngân hàng Pháp, dùng tiền của ngân sách Đông Dương trợ cấp cho các công ty tư bản đang có nguy cơ bị phá sản… Trước tình hình đó, Ngân hàng Đông Dương phải phát hành thêm năm mẫu giấy bạc mới. Các đồng tiền phát hành dù vẫn được đảm bảo bằng vàng dự trữ trong ngân hàng, nhưng giá trị thực của nó không còn được như trước.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1923 - 1939

Từ năm 1923 đến năm 1939, Ngân hàng Đông Dương cho phát hành bốn kỳ với 8 loại mệnh giá là 1 piastre (có 2 loại), 5 piastres (có 2 loại), 20 piastres (có 2 loại), 100 piastres (1 loại) và 500 piastres (1 loại). Trong các kỳ phát hành này, tên ngân hàng phát hành là: “Banque de L’Indo-chine” (bỏ gạch nối ở giữa thành “L’Indochine”). Mặt sau có ba thứ chữ là Hán, Việt, Miên (Campuchia).

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 6

Nghị định 06/10/1919, phát hành tiền giấy mệnh giá nhỏ gồm 10 cents xanh, 20 cents nâu và 50 cents đỏ. Tờ 20 cents có hai loại: có và không ghi tên nhà in Chaix.Paris. Chúng được phát hành cùng thời điểm tiền xu bạc bị giảm hàm lượng từ 83,5% xuống 40%. Đến năm 1921, Sắc lệnh 02/3/1921 yêu cầu thu hồi và huỷ bỏ các loại tiền này. Giai đoạn 1922–1924, khoảng 94% đã được thu hồi, chỉ còn 6% lưu thông. Tổng phát hành gồm 1 triệu tờ 10 cents, 6 triệu tờ 20 cents và 3,7 triệu tờ 50 cents.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 5 (1909 - 1925)

Từ năm 1909 đến 1925, Ngân hàng Đông Dương phát hành tại Sài Gòn và Hải Phòng các loại giấy bạc Đông Dương mệnh giá 5, 20 và 100 piastres trong bốn đợt. Đợt năm 1909 có hai mệnh giá 5 và 20 piastres, mang đậm nét văn hóa “mẫu quốc” Pháp, tiêu biểu là hình Marianne – biểu tượng nước Pháp – ngồi uy nghi trên tờ 20 piastres.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 4 (1903 -1907)

Căn cứ vào Nghị định ngày 21/01/1875, Nghị định 20/02/1888, 16/5/1900 và Sắc lệnh ngày 10/6/1903, Ngân hàng Đông Dương cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá: 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 3 (1898-1903)

Căn cứ vào hai Nghị định ngày 21/01/1875 và 20/02/1888, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres theo yêu cầu của Bộ thuộc địa Pháp. Về cơ bản, họa tiết, kích thước và chất liệu giấy của các tờ tiền này không thay đổi so với kỳ 2, riêng tờ 1 piastre có nền màu xanh được đổi thành màu đỏ. Ngoài ra, 3 loại mệnh giá 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres có in trực tiếp địa danh nơi phát hành trên tờ tiền

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 2 (1893-1896)

Hiệp ước Quý Mùi, còn gọi Hiệp ước Hác - Măng (Har-mand), ký ngày 25/8/1883 giữa thực dân Pháp và triều đình nhà Nguyễn đã chính thức thừa nhận sự bảo hộ của Pháp ở Bắc và Trung Kỳ, cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kỳ để nhập vào Nam Kỳ thuộc Pháp. Ba tỉnh Thanh - Nghệ - Tĩnh được sáp nhập vào Bắc Kỳ. Triều đình nhà Nguyễn chỉ còn cai quản vùng đất Trung Kỳ, nhưng mọi việc đều phải thông qua viên Khâm sứ Pháp ở Huế. Trên cơ sở 2 Nghị định ban hành ngày 21/01/1875 và 20/02/1888 và để củng cố vai trò cai trị, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục in thêm và phát hành ba loại mệnh giá tương tự như tiền giấy giai đoạn 1875 - 1893, nhưng có một số đặc điểm khác như sau:

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923

Một năm sau ngày thành lập chi nhánh Ngân hàng Đông Dương tại Sài Gòn (ngày 10/4/1875), song song với việc phát hành tiền kim loại, Ngân hàng Đông Dương đã cho phát hành tiền giấy. Tiền giấy của Ngân hàng Đông Dương được ấn định giá trị song bản vị vàng và bạc đáp ứng các chức năng của tiền tệ. Ưu điểm của tiền giấy là có thể in nhiều mệnh giá khác nhau, tiện lợi cho việc lưu thông, cất trữ và thu hồi. Vì vậy, trong thời kỳ 10 năm đầu thế kỷ XX, giá trị tiền giấy chiếm tới 85% tổng giá trị tiền đưa vào lưu thông. Tuy nhiên, tại Việt Nam, do người dân vẫn có thói quen tiêu dùng tiền kim loại truyền thống hình tròn lỗ vuông bằng đồng hoặc kẽm hoặc kim loại quý của triều Nguyễn, nên tiền giấy trong giai đoạn đầu chủ yếu chỉ lưu hành ở một vài thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn, Hải Phòng và thường được đóng dấu hoặc viết tay địa danh phát hành.

Tiền phát hành chung cho ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia (1953 - 1955)

Ngày 30/8/1945, sau Cách mạng Tháng Tám, Bảo Đại thoái vị, làm cố vấn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 8/3/1949, ông ký với Tổng thống Pháp thỏa thuận công nhận Việt Nam, Lào, Campuchia độc lập trong Liên bang Đông Dương thuộc Liên hiệp Pháp. Từ đó, Pháp ngừng phát hành tiền Đông Dương, năm 1951 cho phép ba nước phát hành riêng, lưu thông chung. Ở Việt Nam, thời Bảo Đại có bộ tiền nhôm 1953 mệnh giá 10, 20, 50 xu, hay còn gọi là “đồng xu Ba cô”. Đồng 50 xu: mặt trước ba thiếu nữ, dòng “QUỐC GIA VIỆT NAM” và năm 1953; mặt sau ghi mệnh giá, và chữ “VIỆT NAM”.

Tiền Đông Dương giai đoạn thực dân Pháp xâm lược Việt Nam lần thứ hai (1945 – 1954): Tiền bằng nhôm

Ngân hàng Đông Dương phát hành bộ tiền xu nhôm gồm các mệnh giá 20 cent, 10 cent và 5 cent để thay thế tiền hợp kim trước đó. Đồng 20 cent (1945) giữ nguyên họa tiết cũ, được đúc tại ba xưởng ở Pháp: Paris (không ký hiệu), Beaumont–Le Roger (B) và Castelsarrasin (C), với kích thước 27 mm, dày 1,7 mm và nặng 2,2 g. Đồng 10 cent (1945) có thiết kế tương tự, do Paris và Beaumont–Le Roger sản xuất, đường kính 23 mm, dày 1,5 mm và nặng 2,2 g. Năm 1946, đồng 5 cent được phát hành, vẫn đồng bộ về họa tiết, đúc tại Paris và Beaumont–Le Roger, kích thước 18 mm, dày 1,3 mm, nặng 0,8 g. Bộ tiền xu phản ánh sự thay đổi vật liệu và tiêu chuẩn đúc thời hậu chiến.

Cà phê với CEO

Dự thảo thay thế Thông tư 32/2024/TT-NHNN: Cơ hội “vẽ lại bản đồ” mạng lưới ngân hàng

Dự thảo Thông tư thay thế đã kế thừa hợp lý cấu trúc của Thông tư 32, đồng thời điều chỉnh nhiều nội dung để phù hợp hơn với bối cảnh pháp lý và thực tiễn hiện nay.

Từ "bước ngoặt" nâng hạng đến khát vọng tăng trưởng kép: Cần chiến lược dòng vốn cho kỷ nguyên mới

Thị trường chứng khoán năm 2026 được dự báo sẽ bước vào chu kỳ tăng trưởng mới…

Bất động sản dưỡng lão sẽ là mỏ vàng mới nếu Việt Nam kịp thời mở cửa chính sách

Thị trường dịch vụ chăm sóc người cao tuổi sẽ tăng từ 2,3 tỷ USD năm 2024 lên 3,6 tỷ USD năm 2032.

ĐỌC NHIỀU

NHTW Nhật sẽ tăng lãi suất vào ngày 19/12 tới

Giới chuyên gia và thị trường gần như chắc chắchNHTW Nhật (BOJ) sẽ tăng lãi suất ngắn hạn lên 0,75% vào ngày 19/12 tới sau khi kết quả cuộc khảo sát “tankan” của BOJ cho thấy, niềm tin kinh doanh của các nhà sản xuất lớn Nhật Bản đã đạt mức cao nhất trong

Chung kết SEA Games 33 nữ bóng đá Việt Nam - Philippines: Duyên nợ chưa khép và bài kiểm tra bản lĩnh cuối cùng

Một lần nữa, tuyển nữ Việt Nam lại đứng trước Philippines ở trận đấu cuối cùng của SEA Games 33. Nhưng khác với vòng bảng, nơi một khoảnh khắc muộn đã khiến thầy trò HLV Mai Đức Chung "trả giá", trận chung kết này không còn chỗ cho sai lầm. Khi mọi toan tính chiến thuật, thể lực và bản lĩnh hội tụ trong 90 phút, “duyên nợ” giữa hai đội sẽ được định đoạt bằng khả năng chịu đựng và tận dụng chi tiết nhỏ nhất.

USD rơi sát đáy hai tháng, triển vọng u ám khi Fed sẽ giảm tiếp lãi suất

Đồng USD rơi xuống sát mức đáy hai tháng trong sáng thứ Ba (16/12) khi Fed được dự báo sẽ tiếp tục giảm lãi suất trong năm 2026, trong khi nhiều NHTW lớn khác đã kết thúc chu kỳ nới lỏng.

Sóng cổ tức cổ phiếu ngân hàng cuối năm

Từ đầu tháng 12 đến nay, thị trường liên tiếp ghi nhận các ngân hàng công bố kế hoạch chi trả cổ tức bằng cổ phiếu, phát hành cổ phiếu thưởng cho cổ đông hiện hữu, qua đó gia tăng vốn điều lệ. Làn sóng tăng vốn diễn ra trong bối cảnh các ngân hàng cần củng cố năng lực tài chính, đáp ứng yêu cầu an toàn vốn và mở rộng dư địa tăng trưởng tín dụng.

NHNN tăng cường giải pháp tín dụng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đạt mục tiêu hai con số

Phát biểu tại Phiên chuyên đề tài chính – ngân hàng tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026 với chủ đề “Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026 – 2030” diễn ra sáng ngày 16/1, bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế cho biết, bám sát các chủ trương, định hướng, chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã triển khai đồng bộ các giải pháp về tiền tệ và tín dụng nhằm thực hiện đồng thời các mục tiêu vừa kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an toàn hệ thống, vừa hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026 - 2030

Phát biểu khai mạc Phiên chuyên đề tài chính – ngân hàng tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026 với chủ đề “Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026 – 2030” diễn ra sáng ngày 16/12, Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà nhấn mạnh, Đảng và Nhà nước đã đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên trong năm 2025 và tăng trưởng “hai con số” trong giai đoạn 2026 – 2030, hướng tới nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và thu nhập cao vào năm 2045. Đây là những mục tiêu chiến lược, thể hiện quyết tâm, ý chí, khát vọng phát triển của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Những bộ phận nào trên cơ thể bắt đầu giãn ra đầu tiên khi chúng ta già đi?

Quá trình lão hóa không tác động đến mọi bộ phận trên cơ thể cùng một lúc. Một số vùng bắt đầu giãn, chảy xệ hoặc cứng lại sớm hơn những vùng khác, thường là rất lâu trước khi một người cảm thấy mình già đi từ bên trong. Hiểu được những bộ phận nào trên cơ thể có xu hướng thay đổi trước tiên có thể giúp quá trình này bớt đáng sợ hơn và trở nên dễ chăm sóc hơn.

Ẩm thực xứ Thanh, “đòn bẩy mềm” tạo dấu ấn cho du lịch

Không chỉ níu chân du khách bằng cảnh sắc thiên nhiên đa dạng và chiều sâu văn hóa - lịch sử, Thanh Hóa đang từng bước khẳng định sức hút riêng thông qua ẩm thực bản địa. Trong mỗi chuyến đi, bên cạnh trải nghiệm tham quan, khám phá, việc thưởng thức và lựa chọn đặc sản địa phương làm quà mang về đã trở thành nhu cầu tất yếu của du khách.