Ngành chế biến gỗ tìm cách “vượt khó”

Theo số liệu từ Cục Thống kê (Bộ Tài chính), trong 5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đạt 6,807 tỷ USD, tăng 8,6% so với cùng kỳ năm 2024. Mặc dù sự tăng trưởng này không còn mạnh mẽ như trước, khi cùng kỳ năm ngoái kim ngạch xuất khẩu gỗ tăng tới 23,5%, nhưng ngành gỗ vẫn giữ vững vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Gỗ và sản phẩm gỗ hiện chiếm 67,3% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, đứng thứ 5 trong số các quốc gia xuất khẩu đồ gỗ lớn nhất trên thế giới.

Gỗ và sản phẩm gỗ hiện chiếm 67,3% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam

Các doanh nghiệp Việt Nam đã xuất khẩu đồ gỗ đến hơn 160 thị trường, với thị trường Mỹ chiếm đến 56% tổng kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam trong năm 2024. Điều này cho thấy, Mỹ vẫn là thị trường chủ lực và có ảnh hưởng lớn đối với sự phát triển của ngành chế biến gỗ. Hàng hóa từ Việt Nam, đặc biệt là đồ gỗ nội thất, đã chiếm lĩnh thị trường này nhờ vào chi phí sản xuất hợp lý và sự thay thế cho sản phẩm của Trung Quốc sau cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.

Tuy nhiên, sự phụ thuộc quá lớn vào một thị trường như Mỹ lại tiềm ẩn rủi ro. Nếu các chính sách thuế thay đổi hoặc nếu có bất kỳ vấn đề gì liên quan đến bảo vệ môi trường hoặc chất lượng sản phẩm, ngành chế biến gỗ Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều thử thách mới.

Trong vòng 5 năm qua, ngành chế biến gỗ Việt Nam đã ba lần bị Mỹ điều tra chống bán phá giá và chống lẩn tránh thuế. Mặc dù kết quả điều tra không tìm thấy bằng chứng để áp đặt thuế phòng vệ thương mại đối với đồ gỗ Việt Nam, nhưng các cuộc điều tra này đã khiến doanh nghiệp trong ngành phải làm việc chặt chẽ hơn với cơ quan kiểm tra, minh bạch hóa các giấy tờ và thông tin liên quan đến nguồn gốc nguyên liệu và xuất xứ sản phẩm.

Các doanh nghiệp Việt Nam trong ngành chế biến gỗ đã phải đầu tư vào công tác quản lý chuỗi cung ứng một cách bài bản, đảm bảo tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn chất lượng và nguồn gốc xuất xứ. Họ đã chứng minh được rằng mình có thể vượt qua các cuộc điều tra chống bán phá giá mà không gặp phải rào cản thuế quan nào. Tuy nhiên, những cuộc điều tra này vẫn là một yếu tố cần phải được theo dõi sát sao, đặc biệt là trong bối cảnh chính sách thuế của Mỹ có thể thay đổi trong tương lai.

Ngoài Mỹ, việc phụ thuộc vào một số thị trường lớn còn khiến cho các doanh nghiệp gỗ Việt Nam gặp phải khó khăn khi các thị trường này có sự biến động về nhu cầu và chính sách nhập khẩu. Do đó, cần phải tìm kiếm các thị trường mới để giảm bớt rủi ro từ sự phụ thuộc quá lớn vào một vài quốc gia.

Chính sách mới, thị trường mới

Mới đây, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định 73/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung mức thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi đối với các mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ. Theo đó, thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng gỗ nguyên liệu đã giảm từ 20-25% xuống 0%. Đây là một cơ hội lớn để các doanh nghiệp trong ngành chế biến gỗ gia tăng nhập khẩu gỗ nguyên liệu từ các thị trường lớn như Mỹ, nơi có chất lượng cao và giá cả hợp lý, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

“Giảm thuế nhập khẩu gỗ nguyên liệu sẽ giúp các doanh nghiệp gỗ Việt Nam giảm chi phí sản xuất, đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm đồ gỗ Việt Nam trên thị trường quốc tế. Việc này cũng góp phần tạo ra một quan hệ thương mại bổ trợ giữa Việt Nam và Mỹ, nơi Việt Nam không chỉ xuất khẩu đồ gỗ mà còn nhập khẩu nguyên liệu từ Mỹ để chế biến và xuất khẩu trở lại”, ông Ngô Sỹ Hoài, Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam hy vọng.

Ngoài việc duy trì mối quan hệ với các thị trường truyền thống, các doanh nghiệp gỗ Việt Nam cũng đang tìm kiếm những thị trường tiềm năng mới. Các doanh nghiệp hiện đang hướng tới các thị trường như Australia, New Zealand, Trung Đông và các khu vực khác nhằm giảm thiểu sự phụ thuộc vào một số ít thị trường lớn. Việc mở rộng sang các thị trường mới sẽ không chỉ giúp gia tăng kim ngạch xuất khẩu mà còn giúp ngành chế biến gỗ Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững.

Một yếu tố quan trọng để phát triển bền vững là việc chuyển hướng sang chế biến gỗ xanh, sử dụng các phương thức sản xuất thân thiện với môi trường, tuân thủ các tiêu chuẩn phát triển bền vững và kiểm soát phát thải khí nhà kính. Đây là yếu tố quan trọng giúp các doanh nghiệp gỗ Việt Nam vượt qua các rào cản phi thuế quan và đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính.

Ông Phạm Ngọc Tuấn Anh, Giám đốc Công ty Dịch vụ chứng nhận Lâm nghiệp và Gỗ của SGS Việt Nam cho rằng, cần phát triển vùng nguyên liệu bền vững, trong đó khuyến khích trồng rừng gỗ lớn có chứng nhận rừng bền vững (FSC), giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.

“Ứng dụng công nghệ sản xuất sạch bằng cách sử dụng năng lượng tái tạo, cải tiến dây chuyền sản xuất để tiết kiệm nguyên liệu và giảm phát thải. Tận dụng các chính sách hỗ trợ là chủ động tiếp cận các chương trình hỗ trợ của Chính phủ và các tổ chức quốc tế về chuyển đổi xanh. Giảm phụ thuộc vào xuất khẩu bằng cách khai thác tiềm năng của thị trường nội địa với các sản phẩm thân thiện với môi trường”, ông Tuấn đề xuất.

Thị trường trong nước và cơ hội phát triển

Mặc dù ngành chế biến gỗ Việt Nam chủ yếu phụ thuộc vào xuất khẩu, nhưng thị trường nội địa cũng đang có sự phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trong lĩnh vực bất động sản. Thị trường đồ gỗ nội địa hiện ước tính khoảng 5 tỷ USD và dự báo sẽ tăng trưởng gấp đôi trong vòng 5 năm tới, nhờ vào các chính sách xây dựng nhà ở xã hội của Chính phủ. Tuy nhiên, dù thị trường này có tiềm năng tăng trưởng lớn, vẫn còn rất nhỏ so với năng lực sản xuất của toàn ngành chế biến gỗ.

Ngành gỗ Việt Nam có thể tìm kiếm cơ hội từ việc phát triển các sản phẩm đồ gỗ phục vụ nhu cầu của các khu vực nông thôn, nơi có hơn 340 làng nghề chế tác, sản xuất đồ gỗ. Tại các làng nghề này, người dân thường có nhu cầu sử dụng các sản phẩm đồ gỗ “may đo”, vì đồ gỗ không chỉ có giá trị sử dụng mà còn có ý nghĩa về mặt tinh thần, là tài sản gia đình hoặc là kỷ niệm truyền đời. Đây là một thị trường tiềm năng lớn nhưng chưa được khai thác triệt để.

Ngành chế biến gỗ Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thử thách, nhưng cũng không thiếu cơ hội để phát triển bền vững. Với việc gia tăng xuất khẩu, mở rộng các thị trường mới và áp dụng chiến lược phát triển bền vững, ngành gỗ có thể duy trì được vị thế vững mạnh của mình trên thị trường quốc tế. Đồng thời, với sự phát triển của thị trường nội địa và các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, ngành chế biến gỗ Việt Nam sẽ tiếp tục đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế quốc gia.