Ký ức Lịch sử tiền tệ Việt Nam Lịch sử tiền tệ thế giới Ký sự ngân hàng Hình ảnh ngân hàng xưa

Tiền đời vua Nguyễn Dực Tông (1848 - 1883)

Lâm.TV - 07:00 | 03/10/2025

Tháng 10 năm Đinh Mùi (1847), Nguyễn Phúc Hồng Nhậm, con thứ hai của vua Thiệu Trị, sinh ngày 25 tháng 8 năm Kỷ Sửu (1829) lên ngôi (tức vua Nguyễn Dực Tông), đặt niên hiệu Tự Đức (1848-1833). Vua Tự Đức là ông vua trị vì lâu nhất của triều Nguyễn (38 năm). Về chế đúc và lưu thông tiền tệ, vua Tự Đức thừa kế mọi chế độ của vua Minh Mệnh, vua Thiệu Trị và cũng cho đúc các loại tiền: tiền đồng, tiền kẽm, tiền bạc, tiền vàng để lưu thông, đồng thời cũng cho đúc tiền mỹ hiệu.

Tiền đồng

- Tự Đức thông bảo 嗣德通寳

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức thông bảo”- 嗣德通寳 theo kiểu Chân thư, đọc chéo. Khổ chữ nhỏ, nét chữ mảnh, rõ ràng.

Lưng tiền để trơn. Biên tiền trước và sau đều rộng và nổi rõ. Tiền khá mỏng. Đường kính 24,5mm, dày 1,1mm, nặng 3,5gr

Tiền đời vua Nguyễn Dực Tông (1848 - 1883)

Tiền Tự Đức thông bảo 嗣德通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền trơn, đk 24,5mm

- Tự Đức thông bảo - Lục văn

“Tự Đức năm thứ 25 [1872]... Mùa đông, tháng 10… Sai cục Thông bảo tỉnh Hà Nội đúc tiền đồng nặng 7 phân chiếu theo như mẫu thức đồng tiền 9 phân mà đúc, một nửa bằng đồng, một nửa bằng kẽm. Mặt sau đồng tiền có khắc 2 chữ Lục văn”.

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức thông bảo”- 嗣德通寳 theo kiểu Chân thư, đọc chéo. Khổ chữ nhỏ, nét chữ mảnh, rõ ràng. Lưng tiền đúc nổi 2 chữ “Lục văn”- “六文” theo kiểu Chân thư ở hai bên lỗ vuông, có nghĩa Loại tiền này được định giá một đồng ăn 6 đồng tiền kẽm. Biên trước và sau đều rộng và nổi rõ. Tiền rất mỏng. Đường kính 23,5mm, dày 0,9mm, nặng 2,5gr.

Tiền đồng Tự Đức thông bảo 嗣德通寳, kiểu Chân thư - Lưng tiền đúc nổi 2 chữ “Lục văn” 六文, đk 23,5mm

“Tự Đức năm thứ 20 [1867], Tháng 6... Lúc bấy giờ tiền hiếm, sai 3 tỉnh Hà Nội, Bắc Ninh, Sơn Tây đúc nhiều tiền đồng để tiêu dùng”.

- Tự Đức thông bảo - Hà Nội

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức thông bảo”- 嗣德通寳 theo kiểu Chân thư, đọc chéo. Khổ chữ to, nét chữ mảnh, rõ ràng. Lưng tiền đúc nổi 2 chữ “Hà Nội”-河內 theo kiểu Chân thư ở hai bên lỗ vuông, có nghĩa nơi đúc tiền ở Hà Nội. Biên tiền trước và sau đều rộng và nổi rõ. Tiền rất mỏng. Đường kính 22,8mm, dày 0,9mm, nặng 1,9gr.

Tiền Tự Đức thông bảo 嗣德通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc 2 chữ “Hà Nội” 河內, đk 22,8mm

- Tự Đức thông bảo - Sơn Tây

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức thông bảo”- 嗣德通寳 theo kiểu Chân thư, đọc chéo. Khổ chữ to, nét chữ mảnh, rõ ràng. Lưng tiền đúc nổi 2 chữ “Sơn Tây”- 山西 theo kiểu Chân thư ở hai bên lỗ vuông, có nghĩa nơi đúc tiền ở Sơn Tây. Biên tiền trước và sau đều rộng và nổi rõ. Tiền khá mỏng. Đường kính 23mm, dày 1mm, nặng 2gr.

Tiền Tự Đức thông bảo 嗣德通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc 2 chữ “Sơn Tây”-山西, đk 23mm

Tương tự như 2 đời vua trước đây, vua Tự Đức và triều đình cũng tiến hành đúc các loại đại tiền, lưng có mỹ hiệu dùng cho việc ban thưởng và lưu thông. Bên cạnh đó, cuộc chiến của Pháp ngày càng nghiêm trọng ở Nam Kỳ, Triều đình Tự Đức phải đối mặt với một nguy cơ nghiêm trọng về chính trị cũng như về kinh tế tài chính. Tháng 2 năm Tự Đức thứ 14 (1861), Triều đình theo các đời Hàm Phong nhà Thanh (1851-1861) cho phát hành thêm tiền Tự Đức bảo sao 嗣德寳鈔 đưa vào lưu thông và được xem là loại tiền mệnh giá lớn. Sách Đại Nam thực lục cho biết: “Tự Đức năm 14 [1861], Tháng 2… Mới đúc 6 hạng tiền đồng (từ hạng tiền 1 đồng ăn 10 đồng, đến hạng tiền ăn 60 đồng. Mặt đồng tiền khắc 4 chữ ‘Tự Đức bảo sao’, hạng ăn 10 đồng thì nặng 1 đồng cân 5 phân đồng, hạng ăn 20 đồng nặng 3 đồng cân đồng, hạng ăn 30 đồng nặng 4 đồng 5 phân đồng, hạng ăn 40 đồng nặng 6 đồng cân đồng, hạng ăn 50 đồng nặng 7 đồng 5 phân đồng, hạng ăn 60 đồng thì nặng 9 đồng cân đồng)”…6 hạng tiền đồng từ hạng tiền 1 đồng ăn 10 đồng, đến hạng tiền 1 đồng ăn 60 đồng tiền kẽm. Trải qua bao lần thay đổi, loại này đã được ổn định, thuận lợi cho lưu thông.

Thống kê cho thấy các loại Tự Đức bảo sao 嗣德寳鈔 thông dụng gồm:

- Chuẩn thập văn 準十文

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức bảo sao”- 嗣德寳鈔, theo kiểu Chân thư. Lưng tiền đúc nổi 3 chữ Hán- “Chuẩn thập văn”- 準十文, nghĩa là một đồng ăn 10 đồng tiền kẽm. Đường kính tiền 27,9 mm, dày 1,16mm, nặng 6gr.

Tiền Tự Đức bảo sao 嗣德寳鈔, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc 3 chữ “Chuẩn thập văn”- 準十文

- Chuẩn nhị thập văn 準二十文

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức bảo sao - 嗣德寳鈔” theo kiểu Chân thư. Lưng tiền đúc nổi 4 chữ “Chuẩn nhị thập văn - 準二十文”. Đường kính 30,9mm, dày 1,2mm, nặng 9,8gr.

Tiền Tự Đức bảo sao 嗣德寳鈔, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc 4 chữ Chuẩn nhị thập văn 準二十文,đk 30,9mm

- Chuẩn tam thập văn 準三十文

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức bảo sao - 嗣德寳鈔”, kiểu Chân thư. Lưng tiền đúc nổi 4 chữ “Chuẩn tam thập văn - 準三十文”. Đường kính 35mm, dày 1,2mm, nặng 16,4gr.

Tiền Tự Đức bảo sao 嗣德寳鈔, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc 4 chữ Chuẩn tam thập văn 準二十文, đk 35mm

- Chuẩn tứ thập văn 準四十文

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức bảo sao - 嗣德寳鈔” theo kiểu Chân thư. Lưng tiền đúc nổi 4 chữ “Chuẩn tứ thập văn - 準四十文”. Đường kính 39,9 mm, dày 2,5mm, nặng 17,3gr.

Ảnh 1.11.117.Tiền Tự Đức bảo sao 嗣德寳鈔, kiểu Chân thư, lưng đúc nổi bốn chữ “ 準四十文Chuẩn tứ thập văn”, đk 39,9mm

- Chuẩn ngũ thập văn 準五十文

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức bảo sao - 嗣德寳鈔” theo kiểu Chân thư. Lưng tiền đúc nổi 4 chữ “Chuẩn ngũ thập văn - 準五十文”, nghĩa là một đồng ăn 50 đồng tiền kẽm. Có 2 loại cỡ, loại 1: Đường kính 41,5 mm, dày 1,5mm, nặng 11,9gr; Loại 2: Đường kính 43mm, dày 2,9mm. nặng 29,1gr.

Ảnh 1.11.118. Tiền Tự Đức bảo sao 嗣德寳鈔, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc 4 chữ “Chuẩn ngũ thập văn” 準五十文, đk 41,5mm

- Chuẩn lục thập văn 準六十文

Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Tự Đức bảo sao”- 嗣德寳鈔 theo kiểu Chân thư đọc chéo. Khổ chữ to, nét chữ đậm, rõ ràng. Lưng tiền đúc nổi 4 chữ “Chuẩn lục thập văn”- 準六十文 theo kiểu Chân thư ở 4 cạnh lỗ vuông, có nghĩa tiền này giá 60 đồng. Biên tiền trước và sau đều rộng và nổi rõ. Tiền khá dày.

Đây là tiền thưởng, có 2 loại cỡ, loại 1: Đường kính 44 mm, dày 1,9mm, nặng 16,7gr; Loại 2: Đường kính 50mm, dày 3,5mm, nặng 39,1gr.

Tiền đồng Tự Đức bảo sao 嗣德寳鈔, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc 4 chữ “Chuẩn lục thập văn” 準六十文, đk 44-50mm

Đón đọc Kỳ I: Tiền đời Nguyễn Dực Tông (1848 - 1883) - Tiền có mỹ hiệu

Nguồn: Tác phẩm ''Lịch sử đồng tiền Việt Nam'' của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Biên tập: Mạnh - Thắng | Đồ họa: Văn Lâm

Lâm.TV

Tags: tiền xưa Tiền cổ Tiền đời Nguyễn Dực Tông

Tin khác

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 4 (1903 -1907)

Căn cứ vào Nghị định ngày 21/01/1875, Nghị định 20/02/1888, 16/5/1900 và Sắc lệnh ngày 10/6/1903, Ngân hàng Đông Dương cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá: 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 3 (1898-1903)

Căn cứ vào hai Nghị định ngày 21/01/1875 và 20/02/1888, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres theo yêu cầu của Bộ thuộc địa Pháp. Về cơ bản, họa tiết, kích thước và chất liệu giấy của các tờ tiền này không thay đổi so với kỳ 2, riêng tờ 1 piastre có nền màu xanh được đổi thành màu đỏ. Ngoài ra, 3 loại mệnh giá 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres có in trực tiếp địa danh nơi phát hành trên tờ tiền

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 2 (1893-1896)

Hiệp ước Quý Mùi, còn gọi Hiệp ước Hác - Măng (Har-mand), ký ngày 25/8/1883 giữa thực dân Pháp và triều đình nhà Nguyễn đã chính thức thừa nhận sự bảo hộ của Pháp ở Bắc và Trung Kỳ, cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kỳ để nhập vào Nam Kỳ thuộc Pháp. Ba tỉnh Thanh - Nghệ - Tĩnh được sáp nhập vào Bắc Kỳ. Triều đình nhà Nguyễn chỉ còn cai quản vùng đất Trung Kỳ, nhưng mọi việc đều phải thông qua viên Khâm sứ Pháp ở Huế. Trên cơ sở 2 Nghị định ban hành ngày 21/01/1875 và 20/02/1888 và để củng cố vai trò cai trị, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục in thêm và phát hành ba loại mệnh giá tương tự như tiền giấy giai đoạn 1875 - 1893, nhưng có một số đặc điểm khác như sau:

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923

Một năm sau ngày thành lập chi nhánh Ngân hàng Đông Dương tại Sài Gòn (ngày 10/4/1875), song song với việc phát hành tiền kim loại, Ngân hàng Đông Dương đã cho phát hành tiền giấy. Tiền giấy của Ngân hàng Đông Dương được ấn định giá trị song bản vị vàng và bạc đáp ứng các chức năng của tiền tệ. Ưu điểm của tiền giấy là có thể in nhiều mệnh giá khác nhau, tiện lợi cho việc lưu thông, cất trữ và thu hồi. Vì vậy, trong thời kỳ 10 năm đầu thế kỷ XX, giá trị tiền giấy chiếm tới 85% tổng giá trị tiền đưa vào lưu thông. Tuy nhiên, tại Việt Nam, do người dân vẫn có thói quen tiêu dùng tiền kim loại truyền thống hình tròn lỗ vuông bằng đồng hoặc kẽm hoặc kim loại quý của triều Nguyễn, nên tiền giấy trong giai đoạn đầu chủ yếu chỉ lưu hành ở một vài thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn, Hải Phòng và thường được đóng dấu hoặc viết tay địa danh phát hành.

Tiền phát hành chung cho ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia (1953 - 1955)

Ngày 30/8/1945, sau Cách mạng Tháng Tám, Bảo Đại thoái vị, làm cố vấn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 8/3/1949, ông ký với Tổng thống Pháp thỏa thuận công nhận Việt Nam, Lào, Campuchia độc lập trong Liên bang Đông Dương thuộc Liên hiệp Pháp. Từ đó, Pháp ngừng phát hành tiền Đông Dương, năm 1951 cho phép ba nước phát hành riêng, lưu thông chung. Ở Việt Nam, thời Bảo Đại có bộ tiền nhôm 1953 mệnh giá 10, 20, 50 xu, hay còn gọi là “đồng xu Ba cô”. Đồng 50 xu: mặt trước ba thiếu nữ, dòng “QUỐC GIA VIỆT NAM” và năm 1953; mặt sau ghi mệnh giá, và chữ “VIỆT NAM”.

Tiền Đông Dương giai đoạn thực dân Pháp xâm lược Việt Nam lần thứ hai (1945 – 1954): Tiền bằng nhôm

Ngân hàng Đông Dương phát hành bộ tiền xu nhôm gồm các mệnh giá 20 cent, 10 cent và 5 cent để thay thế tiền hợp kim trước đó. Đồng 20 cent (1945) giữ nguyên họa tiết cũ, được đúc tại ba xưởng ở Pháp: Paris (không ký hiệu), Beaumont–Le Roger (B) và Castelsarrasin (C), với kích thước 27 mm, dày 1,7 mm và nặng 2,2 g. Đồng 10 cent (1945) có thiết kế tương tự, do Paris và Beaumont–Le Roger sản xuất, đường kính 23 mm, dày 1,5 mm và nặng 2,2 g. Năm 1946, đồng 5 cent được phát hành, vẫn đồng bộ về họa tiết, đúc tại Paris và Beaumont–Le Roger, kích thước 18 mm, dày 1,3 mm, nặng 0,8 g. Bộ tiền xu phản ánh sự thay đổi vật liệu và tiêu chuẩn đúc thời hậu chiến.

Tiền Đông Dương giai đoạn thực dân Pháp xâm lược Việt Nam lần thứ hai (1945 – 1954): Tiền hợp kim niken - đồng

Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp tái chiếm Sài Gòn, sau đó mở rộng ra đánh chiếm toàn Nam Bộ, khôi phục lại chế độ thực dân cai trị ở miền Nam. Ngân hàng Đông Dương được khôi phục lại ở Nam Kỳ và tiếp tục phát hành tiền tệ trong vùng chiếm đóng.

Tiền Đông Dương - Indochine (1885 - 1945): Tiền bằng nhôm, tiền bạc ngoại thương

Năm 1943, Ngân hàng Đông Dương cho đúc hai loại đồng xu mệnh giá 5 cent chất liệu nhôm, hình tròn, lỗ tròn ở giữa. Hai đồng xu này chỉ khác nhau ở chỗ: một loại cạnh có răng cưa và loại kia không có răng cưa. Riêng loại có răng cưa hiện rất hiếm gặp.

Tiền Đông Dương - Indochine (1885 - 1945): Tiền bằng kẽm

Tiền 1 cent: Trong hai năm 1940 và 1941, Ngân hàng Đông Dương cho đúc tại Hà Nội (Việt Nam) 3 loại tiền xu hình tròn, lỗ tròn ở giữa, chất liệu kẽm với mệnh giá 1 cent. Các đồng xu đều có đường kính 28,3mm, dày 1,6mm và trọng lượng 5,2gr.

Tiền Nam Kỳ thuộc Pháp - Cochinchine (1875 – 1885) - Tiền Bằng Bạc

Tiền kim loại bạc đúc trong giai đoạn này có 4 loại mệnh giá khác nhau: 1 piastre, 50 cent, 20 cent và 10 cent. Đồng 1 piastre được người dân quen gọi là “Đồng bạc Đông Dương” hay “Đồng bà đầm” nhằm phân biệt với đồng 8 Reals của Mê hi cô còn được gọi là đồng “Hoa xòe”, “Con cò” hay “Con ó”.

Cà phê với CEO

Những biến số nào đang ảnh hưởng tới mục tiêu tăng trưởng và thị trường chứng khoán?

Với triển vọng tăng trưởng tích cực, định giá cổ phiếu Việt Nam vẫn đang ở vùng hấp dẫn.

Tạo dư địa cho ví điện tử phát triển an toàn, lành mạnh

Sandbox tạo một “vùng an toàn pháp lý có thời hạn” để thử nghiệm sản phẩm, công nghệ và mô hình kinh doanh mới.

Kinh tế xanh – hướng đi chiến lược để tăng sức cạnh tranh

Nhìn một cách tổng thể, kinh tế xanh đang hội tụ cả lợi ích kinh tế và lợi ích khí hậu.

ĐỌC NHIỀU

Fed được dự báo sẽ cắt giảm lãi suất thêm 2 lần trong năm 2026

Với việc Fed gần như chắc chắn sẽ cắt giảm lãi suất trong tháng 12, hiện các nhà đầu tư đã bắt đầu tìm kiếm manh mối về động thái chính sách của Fed trong năm 2026. Trong khi nhiều công ty môi giới lớn dự báo Fed có thể cắt giảm lãi suất thêm hai lần nữa

NHTW Nhật sẽ tăng lãi suất trong tháng 12

NHTW Nhật Bản (BoJ) có khả năng sẽ tăng lãi suất vào tháng 12 và chính phủ của Thủ tướng Sanae Takaichi dự kiến sẽ chấp nhận quyết định này, Reuters dẫn lời ba nguồn tin chính phủ quen thuộc với các cuộc thảo luận cho biết.

API định hình lợi thế cạnh tranh của ngân hàng

Gần 40% ngân hàng đã phát triển API ngoài danh mục cơ bản và chủ động khai thác API như một mô hình kinh doanh mới. Thị trường Open Banking toàn cầu được dự báo sẽ đạt khoảng 43,15 tỷ USD vào năm 2026, tăng trưởng kép khoảng 24,4%.

Pháp lý cho tài chính vi mô ngày càng hoàn thiện

NHNN đang lấy ý kiến hoàn thiện Dự thảo Thông tư quy định về xếp hạng tổ chức tài chính vi mô (TCVM). Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm tiêu chuẩn hóa việc đánh giá sức khỏe tài chính, năng lực quản trị và mức độ tuân thủ pháp luật của các tổ chức này.

Phố Wall đi ngang trước thềm cuộc họp Fed

Phiên giao dịch ngày 4/12 (rạng sáng 5/12 theo giờ Việt Nam) trên Phố Wall khép lại với trạng thái lình xình nhưng đầy tính thăm dò, khi các chỉ số chính biến động nhẹ trong bối cảnh nhà đầu tư chờ đợi loạt dữ liệu kinh tế quan trọng và quyết định chính sách lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) vào tuần tới. Sự thận trọng bao trùm khiến thị trường đi ngang, song vẫn duy trì gần mức cao nhất mọi thời đại, phản ánh kỳ vọng tương đối tích cực về chu kỳ tiền tệ sắp tới.

NGÂN HÀNG 360

Video Podcast Infographic Emagazine

infographic tu 112026 luong toi thieu tang binh quan 72

Tiền đời vua Nguyễn Dực Tông (1848 - 1883)

Tin liên quan

Tin khác

ĐỌC NHIỀU

NGÂN HÀNG 360