Nợ công xoay vần cùng tăng trưởng

	Đại biểu Quốc hội: Chưa khắc phục triệt để đầu tư dàn trải
	Nâng trần nợ Chính phủ để đáp ứng nhu cầu vốn cho bội chi và đầu tư phát triển
	Nợ công: Mình làm khó ta

Tốc độ tăng trưởng không đạt như dự kiến đã khiến cho tổng thu GDP hụt khoảng 500.000 tỷ đồng, tác động trực tiếp tới ngân sách quốc gia. Bởi theo tính toán của Bộ Tài chính, tổng thu GDP trong dự kiến tăng trưởng 6,7% sẽ đạt khoảng 5,1 triệu tỷ đồng, thì đến hiện tại dự báo chỉ còn khoảng 4,6 triệu tỷ đồng.

Nợ dồn toa, ngân sách thêm chật vật

Số liệu mới nhất của Tổng cục Thống kê đã cho thấy rõ hơn về thế khó của túi tiền quốc gia. Theo cơ quan này, thu ngân sách Nhà nước đến ngày 15/10 chưa đạt được 3/4 dự toán năm, trong khi nền kinh tế đã qua được hơn 3/4 chặng đường.

Tổng cục Thống kê cho biết, thu ngân sách Nhà nước 10 tháng đạt thấp chủ yếu do ảnh hưởng của giá dầu giảm, đồng thời việc tham gia các hiệp định thương mại tự do làm giảm thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu. Ở chiều ngược lại, tổng chi ngân sách ước tính bằng 72,63% dự toán năm. Từ đầu năm đến ngày 15/10, bội chi ngân sách nhà nước ở mức 188.400 tỷ đồng.

Trả nợ khó khăn khiến giá vốn quốc tế tăng cao, đầu tư thêm kém hiệu quả

Nếu trong điều kiện bình thường, mức bội chi như trên sẽ không quá đáng lo ngại. Tuy nhiên, điều đáng lo của năm nay là nợ công tăng cao khiến việc trả nợ được đặc biệt chú trọng. Tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 10, Thủ tướng Chính phủ đã lưu ý nếu không đạt tốc độ tăng trưởng sẽ ảnh hưởng đến nợ công. Rõ ràng tăng trưởng không đạt như kỳ vọng khiến sức ép trả nợ của Việt Nam cao hơn do ngân sách eo hẹp hơn, tỷ lệ chi ngân sách dùng để trả nợ tăng cao chưa từng có.

Theo đánh giá của Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội, các chỉ số về nợ công đang tiềm ẩn nguy cơ tiệm cận hoặc vượt ngưỡng cho phép, đồng thời tỷ lệ nghĩa vụ trả nợ trên tổng thu ngân sách cũng đã vượt ngưỡng 25%, lên khoảng 27,4% năm 2015. Tính đến thời điểm hiện tại, nghĩa vụ trả nợ cũng đã vượt ngưỡng 25% và từ nay cho tới cuối năm hoàn toàn có khả năng tăng cao hơn.

Lý giải cho tình trạng này, TS. Trần Du Lịch cho biết, vay trái phiếu trung hạn đáo hạn nhanh và dồn toa trong năm nay đã khiến ngân sách phải tập trung vào nghĩa vụ trả nợ và sẽ rất khó khăn thời gian tới.

Áp lực lên nợ công vẫn tiếp tục dồn dập khi tỷ lệ liên tiếp tăng trong giai đoạn 2011 - 2015, từ mức 50,1% GDP lên 62,2% GDP, và đến thời điểm này đã lên mức gần 65% GDP. TS. Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội lo ngại, nếu không khống chế được trần nợ công để đầu tư một cách hiệu quả sẽ dẫn đến áp lực trả nợ lớn hơn rất nhiều, gây ra áp lực vòng 2 của tình trạng nợ nần.

Ông Kiên giải thích, nếu nợ công không được giữ ở ngưỡng dưới 65% và tốc độ trả nợ dưới 25% ngân sách thì đánh giá tín nhiệm của Việt Nam trên thị trường quốc tế sẽ giảm sút. Khi hệ số tín nhiệm quốc gia giảm, lãi vay của Nhà nước và cả DN trên thị trường vốn quốc tế sẽ tăng lên khiến giá vốn tăng theo. Kéo theo đó, Nhà nước và DN sẽ chật vật hơn trong đầu tư sản xuất kinh doanh để tạo ra lợi nhuận quay vòng trả nợ. Cuối cùng, nguy cơ cao là nợ sẽ tiếp tục chồng nợ nếu lãi vay cao, đầu tư thiếu hiệu quả.

Kịch bản nào để trả nợ

Trong bối cảnh này, TS. Nguyễn Đức Kiên khuyến nghị, trước hết cần nâng cao hiệu quả đầu tư công, bằng việc đưa nhanh các dự án, công trình trọng điểm, có sức lan toả mạnh, kích hoạt cho các hoạt động kinh tế - xã hội khác. Khi tập trung vào các dự án trọng điểm và có hiệu quả, chỉ số ICOR hạ xuống, hiệu quả đầu tư tăng lên, sẽ tạo ra được nguồn trả nợ mới.

Tuy nhiên, quay trở lại câu chuyện vốn đầu tư lấy ở đâu để rót trở lại vào các công trình trọng điểm? Bởi khả năng vay nợ hiện nay là không còn. Theo khuyến cáo của Ngân hàng Thế giới, việc nới trần nợ công chỉ đảm bảo an toàn và bền vững nếu tỷ lệ trả nợ chiếm khoảng 15% thu ngân sách, trong khi tỷ lệ này hiện đã vượt tới 10%.

Đối diện với bài toán khó của ngân sách, theo khuyến cáo của nhiều chuyên gia kinh tế, phương pháp hiệu quả nhất là thực hiện siết chặt kỷ cương ngân sách thay vì tiếp tục huy động nguồn lực bằng cách vay nợ.

TS. Nguyễn Xuân Thành, Giám đốc Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright phân tích, theo tính toán của ông nếu thực hiện kỷ cương ngân sách với nợ Chính phủ, nợ bảo lãnh của Chính phủ và nợ của chính quyền địa phương, sẽ giảm ngay được thâm hụt ngân sách xuống 3%, thì nợ công vẫn sẽ vượt trần 65% nhưng không quá lớn, không cán mức 70% kể cả trong trung và dài hạn.

Một kịch bản tối ưu hơn được ông Thành đưa ra là giảm tài sản của nhà nước trong nền kinh tế. Theo đó nếu đẩy mạnh cổ phần hoá DNNN, cùng với siết chặt kỷ luật ngân sách, sẽ duy trì được trần nợ công ở mức 65%. Điều đó nghĩa là kỷ cương ngân sách siết chặt kết hợp thoái vốn, sẽ giúp giảm thâm hụt ngân sách xuống 3%, giữ mức trần nợ công không vượt 65%, đồng thời sử dụng nguồn lực nhà nước từ thoái vốn để đầu tư trở lại vào nền kinh tế và tạo ra nguồn thu hiệu quả để trả nợ.