Thị trường chứng khoán Việt Nam còn có thể tiến xa hơn nữa

Ông Gary Harron, Giám đốc Khối Dịch vụ Chứng khoán, HSBC Việt Nam

Nền kinh tế Việt Nam đã vươn lên bất chấp mọi hoài nghi, một lần nữa khẳng định vị thế nền kinh tế vượt trội trong nhóm thị trường cận biên và mới nổi với tốc độ tăng trưởng GDP đạt 8,23% trong quý 3, mức cao nhất kể từ năm 2011, ngoại trừ năm 2022 (14,38%) khi Việt Nam bắt đầu phục hồi sau đại dịch Covid.

Ngày 7/10, chúng tôi vui mừng được chứng kiến nhà cung cấp chỉ số FTSE Russell, một đơn vị thuộc Tập đoàn Giao dịch Chứng khoán London, công bố kết quả đánh giá phân loại thị trường chứng khoán, sau khi đưa Việt Nam vào danh sách chờ xét phân hạng từ tháng 9/2018.

Việc nâng hạng có hiệu lực từ tháng 9/2026 theo sau kết quả đợt rà soát giữa kỳ vào tháng 3/2026 để đánh giá những tiến bộ của Việt Nam trong việc tạo điều kiện tham gia thị trường cho những công ty môi giới chứng khoán toàn cầu, vốn rất cần thiết để hỗ trợ mô phỏng chỉ số (index replication).

Ghi nhận và tác động thực sự

Với việc nâng hạng, mặc dù có điều kiện, Việt Nam chỉ còn cách nhóm dẫn đầu “thị trường đã phát triển” hai bậc và kết quả này cũng là sự ghi nhận cho những nỗ lực chung của chính phủ, các cơ quan quản lý và các thành viên thị trường. Trong vòng sáu tháng kể từ báo cáo gần nhất của FTSE Russell, chúng tôi đã quan sát thấy tinh thần hợp tác mạnh mẽ, thống nhất giữa các cơ quan hữu quan, nhà đầu tư nước ngoài cũng như các bên tham gia thị trường nhằm tháo gỡ những rào cản cuối cùng để Việt Nam có thể được nâng hạng lên Thị trường Mới nổi Thứ cấp. Không dừng lại ở đó, các cơ quan hữu quan đã công bố kế hoạch nhằm đạt được phân hạng Thị trường mới nổi của MSCI vào năm 2030, kỳ vọng sẽ khai mở nhiều dòng vốn lớn hơn nữa.

Việc nâng hạng thị trường không chỉ mang tính hình thức. Điều đó ảnh hưởng đến mọi thứ, từ cách các chuyên gia phân tích và truyền thông nhìn nhận một thị trường đến quyết định phân bổ tài sản của các nhà đầu tư trên toàn cầu. Đặc biệt với Việt Nam, gỡ bỏ “mác” thị trường cận biên đồng nghĩa với sự ghi nhận và đảm bảo. Thay đổi phân hạng có thể ảnh hưởng lớn đến hành vi và niềm tin của nhà đầu tư, thay đổi quỹ đạo phát triển kinh tế dài hạn của thị trường và giảm sự phụ thuộc vào bất kỳ một đối tác thương mại nào.

Tiến độ nhanh chóng

Thị trường vốn của Việt Nam đã có bước tiến về nhiều mặt, cả về lượng lẫn chất. Vốn hóa thị trường và số lượng tài khoản giao dịch đã tăng hơn gấp bảy lần trong vòng một thập kỷ qua. Chỉ tính riêng trong năm nay, chỉ số VN-Index tăng một phần ba, vượt mức đỉnh giai đoạn Covid khi sự lạc quan về vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu ở mức cao nhất.

Tại HSBC, chúng tôi đã được tận mắt chứng kiến từng bước sự phát triển này trong quá trình đồng hành hỗ trợ các bên tham gia thị trường kể từ khi thị trường ra đời cách đây 25 năm. HSBC là ngân hàng nước ngoài đầu tiên được cấp phép hoạt động lưu ký và hiện đang cung cấp dịch vụ lưu ký cho khoảng một nửa nhà đầu tư tổ chức nước ngoài ở Việt Nam. Những nhà đầu tư này, với tầm nhìn dài hạn, đã hợp tác chặt chẽ với các nhà hoạch định chính sách để định hình các cải cách trong những lĩnh vực như tiếp cận thị trường và công bố thông tin doanh nghiệp.

Các cơ quan hữu quan Việt Nam đã cho nhà đầu tư thấy một tinh thần cầu thị, luôn lắng nghe ý kiến góp ý và tích cực phản hồi bằng những kế hoạch rõ ràng, minh bạch, chẳng hạn như Thông tư 25 của Ngân hàng Nhà nước. Kết quả mang lại chính là những sửa đổi, bổ sung cho quy định hiện hành, giúp hành lang pháp lý tiến gần hơn với những thông lệ quốc tế của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài. Sự thống nhất giữa các bộ ban ngành và tốc độ đưa ra động thái phản hồi cho các góp ý cũng giúp củng cố niềm tin của nhà đầu tư vào quyết tâm thực hiện cải cách thị trường.

Công bố nâng hạng lần này sẽ càng thúc đẩy đà cải cách. Nhà đầu tư toàn cầu có niềm tin vào tương lai của Việt Nam sẽ tiếp tục đòi hỏi nâng cao sự thống nhất với tiêu chuẩn quốc tế hơn nữa.

Giữ đà phát triển

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua một chặng đường dài và còn có thể tiến xa hơn nữa. Sự tham gia của nhà đầu tư tổ chức dài hạn, chẳng hạn như quỹ hưu trí vốn đóng vai trò lớn tại các thị trường phát triển hơn, có thể nâng cao độ ổn định và gia tăng khả năng tiếp cận vốn của các công ty. Tương tự như sự tham gia của đông đảo nhà đầu tư cá nhân. Điều đáng khích lệ là tháng 9 năm nay, Bộ Tài chính đã công bố kế hoạch đầy tham vọng nhằm phát triển ngành quỹ đầu tư chứng khoán và tái cấu trúc nhà đầu tư. Đề án bao gồm các biện pháp chính sách cũng như kế hoạch hành động cụ thể hỗ trợ các mục tiêu tổng quan như tăng tỷ trọng tham gia của nhà đầu tư tổ chức thông qua củng cố chính sách và hành lang pháp lý, các sáng kiến đào tạo, phổ cập kiến thức và thông tin đến đông đảo quần chúng hơn và củng cố quản lý, giám sát thị trường nhằm đảm bảo tính chính trực.

Mặc dù triển vọng IPO gần đây có nhiều cải thiện, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn chưa trở thành nguồn huy động vốn xứng đáng cho các doanh nghiệp như các thị trường khác trong khu vực. Theo Ngân hàng Thế giới, thị trường vốn của Việt Nam chưa bắt kịp những thị trường cùng quy mô khác khiến nền kinh tế phải phụ thuộc nhiều vào tín dụng ngân hàng.

Theo Bộ phận Nghiên cứu Đầu tư Toàn cầu HSBC, tín dụng ngân hàng cho kinh tế tư nhân Việt Nam nhiều hơn gấp đôi vốn hóa thị trường chứng khoán. Sự chênh lệch này khiến Việt Nam khác biệt so với hầu hết các nền kinh tế khác trong ASEAN, và dễ bị tác động hơn bởi lạm phát và lãi suất tăng. Thật đáng khích lệ khi chứng kiến quy định mới ban hành trong tháng 9 nhằm đơn giản hóa quy trình IPO và niêm yết, với nhiều bước quan trọng nhằm cải cách thủ tục hành chính để nâng cao hiệu quả huy động vốn và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán.

Đà cải cách

Trong vòng một năm qua, nhiều bước cải cách được tiến hành nhằm giải quyết những trở ngại lớn để sớm nâng hạng thị trường. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã gỡ bỏ yêu cầu ký quỹ, đơn giản hóa quy định gia nhập thị trường, nâng cấp hạ tầng giao dịch và bắt buộc công bố thông tin bằng tiếng Anh đối với công ty niêm yết, thống nhất thông tin công bố và báo cáo bằng cả tiếng Anh lẫn tiếng Việt.

Còn nhiều nội dung cải cách sắp triển khai, bên cạnh giảm thiểu đáng kể quy trình mở tài khoản đã thực hiện cùng nhiều cải tiến khác đang được tiến hành. Theo sau kết quả đánh giá của FTSE, Việt Nam đã tiến hành xây dựng đề xuất cải thiện khả năng tiếp cận của công ty môi giới chứng khoán toàn cầu và cơ chế đối tác thanh toán trung tâm cũng đang trong quá trình phát triển; đà phát triển và cải cách thị trường được tiếp tục duy trì. Việc FTSE Russell công bố nâng hạng thị trường Việt Nam đánh dấu một bước ngoặt quan trọng nhưng chưa phải đích đến cuối cùng, bởi Việt Nam có nhiều kế hoạch hành động đang triển khai nhằm gia tăng số lượng doanh nghiệp niêm yết, hỗ trợ tổ chức trong nước và tất nhiên là tiếp tục nâng hạng thị trường.

Nhìn về tương lai